ಪೀಠಿಕೆ: ಗುಹೇಶ್ವರನೆಂಬ ಮಹಾಬೆಳಗು
Listen to summary : Allama_ಬೆಳಗು
ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುವಿನ ವಚನ-ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ "ಬೆಳಗು" ಎನ್ನುವುದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಪದವಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ರೂಪಕವೂ ಅಲ್ಲ. ಅದು ಅವನ ಅನುಭಾವ ದರ್ಶನದ ಕೇಂದ್ರಸ್ತಂಭ, ಅವನ ತಾತ್ವಿಕತೆಯ ಬೆನ್ನೆಲುಬು. ಅಲ್ಲಮನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ಅವನ ಅಂಕಿತನಾಮವಾದ 'ಗುಹೇಶ್ವರ' ಎಂಬ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲು ಬಳಸಬಹುದಾದ ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಥ ಸಂಕೇತವೇ 'ಬೆಳಗು'. ಇದು ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ, ದೀಪಗಳ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಮೀರಿದ, ಅರಿವಿನ ಮೂಲದ್ರವ್ಯವಾದ, ಅನುಭಾವಗಮ್ಯವಾದ ಒಂದು ಚೈತನ್ಯ. ವಚನ ಚಳುವಳಿಯು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಭವವನ್ನು ದೇಗುಲ, ಮೂರ್ತಿ, ಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಸ್ಕಾರಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ, ಅಂತರಂಗದ ಅನುಭೂತಿಗೆ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ಒಂದು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ಘಟ್ಟ.
ಈ ವಿಸ್ತೃತ ವರದಿಯು ಅಲ್ಲಮನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ 'ಬೆಳಗು' ಪದದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುಮುಖಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ತಾತ್ವಿಕ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ: ಅಲ್ಲಮನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಅಂತರಂಗದ, ನಿರಾಕಾರ, ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಿತ 'ಬೆಳಗು' ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಗತ್ತು ಅವಲಂಬಿಸುವ ಬಾಹ್ಯ, ಭೌತಿಕ 'ಬೆಳಗು' (ದೀಪ, ಜ್ಯೋತಿ, ಆರತಿ) ಹಾಗೂ ಪೌರಾಣಿಕ 'ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ'ಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷ. ಈ ವರದಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯೆಂದರೆ, 'ಬೆಳಗು' ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ, ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ, ಯೋಗಿಕ ಮತ್ತು ತಾತ್ವಿಕ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ, ಅಲ್ಲಮನು ನಿರೂಪಿಸುವ ಶರಣನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಥದ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಕ್ಷೆಯೇ ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಪಥವು ಬಾಹ್ಯ ಬೆಳಕಿನ ಟೀಕೆಯಿಂದ ಆರಂಭವಾಗಿ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ತಾನೇ ಆ 'ಮಹಾಬೆಳಗು' ಆಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುವ ಅನುಭಾವದ ಯಾತ್ರೆಯಾಗಿದೆ.
ಭಾಗ ೧: ಪದ-ಸ್ವರೂಪ - ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ, ವಾಚ್ಯಾರ್ಥ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾರ್ಥ
1.1 ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮೂಲ: ದ್ರಾವಿಡ ಬೇರುಗಳು
'ಬೆಳಗು' ಪದದ ತಾತ್ವಿಕ ಗಹನತೆಯನ್ನು ಅರಿಯಲು ಅದರ ಭಾಷಿಕ ಮೂಲವನ್ನು ಕೆದಕುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಈ ಪದವು ಸಂಸ್ಕೃತಜನ್ಯವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಶುದ್ಧ ದ್ರಾವಿಡ ಮೂಲದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಭಾಷಾತಜ್ಞರ ಪ್ರಕಾರ, 'ಬೆಳಗು' ಪದವು ಮೂಲ-ದ್ರಾವಿಡ (Proto-Dravidian) ಭಾಷೆಯ *weḷ
ಎಂಬ ಧಾತುವಿನಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ.వెలుగు
(ವೆಲುಗು), ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ விளங்கு
(ವಿಳಂಗು), ಮತ್ತು ಮಲಯಾಳಂನಲ್ಲಿ വിളങ്ങുക
(ವಿಳಂಗುಕ) ಪದಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ.
ಈ ದ್ರಾವಿಡ ಮೂಲವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು ಕೇವಲ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಕುತೂಹಲವಲ್ಲ. ವಚನ ಚಳುವಳಿಯು ಸಂಸ್ಕೃತ-ಕೇಂದ್ರಿತ 'ಮಾರ್ಗ' ಪರಂಪರೆಗಿಂತ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ 'ದೇಸಿ' ಪರಂಪರೆಗೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ನೀಡಿತು.
ಈ ಪದದ ಮೂಲಧಾತುವಾದ *weḷ
ನಲ್ಲಿ 'ಶುಭ್ರತೆ/ಶುದ್ಧತೆ' ಮತ್ತು 'ಪ್ರಕಾಶ' ಎಂಬ ಎರಡು ಅರ್ಥಗಳು ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿರುವುದು ಕೇವಲ ಯಾದೃಚ್ಛಿಕವಲ್ಲ. ಇದೊಂದು ತಾತ್ವಿಕ ಗರ್ಭೀಕರಣ. ಜಗತ್ತಿನ ಅನೇಕ ದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ, 'ಜ್ಞಾನೋದಯ'ಕ್ಕೆ (enlightenment) 'ಶುದ್ಧತೆ' (purity) ಒಂದು ಪೂರ್ವಶರ್ತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಿಳುಪು ಎನ್ನುವುದು ಯಾವುದೇ ಕಳಂಕ, ಗುಣ, ಬಣ್ಣಗಳ ಲೇಪವಿಲ್ಲದ ಸ್ಥಿತಿಯ ಸಂಕೇತ. ಅಲ್ಲಮನು 'ಬಚ್ಚಬರಿಯ ಬೆಳಗು' (ವಚನ 344, 1515) ಎಂದು ಹೇಳುವಾಗ ಈ ಮೂಲಾರ್ಥವನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಅಂತಿಮ 'ಬೆಳಗು' ಕೇವಲ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದುದಲ್ಲ, ಅದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಲೌಕಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಕಲ್ಮಶಗಳಿಂದ, ಗುಣಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ 'ಶುದ್ಧ' ಚೈತನ್ಯ. ಹೀಗೆ, 'ಬೆಳಗು' ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯೇ ಒಂದು ತಾತ್ವಿಕ ನೀಲಿನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ: 'ಬೆಳಕಿನ' (ಬೆಳಗು) ಕಡೆಗಿನ ಪಯಣವು 'ಶುದ್ಧೀಕರಣದ' (ಬೆಳ್
ಅಂದರೆ ಬಿಳುಪಿನ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದುವ) ಮೂಲಕವೇ ಸಾಗಬೇಕು.
1.2 "ಬೆಳಗು" - ನಾಮಪದ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಪದ
'ಬೆಳಗು' ಪದವು ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಕರಣದಲ್ಲಿ ನಾಮಪದ (noun) ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಪದ (verb) ಎರಡಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ನಾಮಪದವಾಗಿ: 'ಬೆಳಗು' ಎಂದರೆ ಪ್ರಕಾಶ, ಕಾಂತಿ, ಹೊಳಪು, ಮುಂಜಾವು, ಹಗಲು. ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ, 'ಅರಿವು, ಜ್ಞಾನ, ತಿಳಿವು' ಎಂಬ ಅರ್ಥಗಳೂ ಇವೆ.
ಕ್ರಿಯಾಪದವಾಗಿ: 'ಬೆಳಗು' ಎಂದರೆ ಹೊಳೆ, ಪ್ರಕಾಶಿಸು, ದೀಪ ಹಚ್ಚು, ಅರಿವನ್ನುಂಟುಮಾಡು, ಶೋಭಿಸು, ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗು.
ಅಲ್ಲಮನ ತಾತ್ವಿಕತೆಯ ಜೀವಾಳವಿರುವುದು ಈ ನಾಮ-ಕ್ರಿಯಾ ಭೇದವನ್ನು ಅಳಿಸಿಹಾಕುವುದರಲ್ಲಿ. ಅವನ ಪರಮತತ್ವವಾದ ಗುಹೇಶ್ವರನು ಕೇವಲ 'ಬೆಳಕು' (ನಾಮಪದ) ಎಂಬ ಸ್ಥಿರ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ 'ಬೆಳಗುವುದು' (ಕ್ರಿಯಾಪದ) ಎಂಬ ನಿರಂತರ, ಸ್ವಯಂ-ಚಾಲಿತ ಕ್ರಿಯೆಯೂ ಹೌದು. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೇವನನ್ನು 'ಬೆಳಕಾಗಿದ್ದಾನೆ' ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಬಹುದು. ಲೌಕಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯು 'ದೀಪವನ್ನು ಬೆಳಗುವುದಾಗಿರಬಹುದು'. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಮನು ಈ ಭೇದವನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸುತ್ತಾನೆ. "ಬೆಳಗಿಂಗೆ ಬೆಳಗಾಗಿ ಬೆಳಗುವ ಪರಿಯ ನೋಡಾ!" (ವಚನ 1017) ಎಂಬ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ, 'ಬೆಳಗು' (ನಾಮಪದ) ತನ್ನ 'ಬೆಳಗುವ' (ಕ್ರಿಯಾಪದ) ಕ್ರಿಯೆಯಿಂದಲೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಸ್ವಯಂಭೂ, ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಕ ಸತ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಕಾಶವೆಂಬ ಗುಣ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ; ಬದಲಾಗಿ, ಪ್ರಕಾಶಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆಯೇ ಅದರ ಅಸ್ತಿತ್ವ. ಅದು ಇರುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೆ ಒಂದೇ ಆದ ಅದ್ವೈತ ಸ್ಥಿತಿ. ಈ ಗಹನವಾದ ತಾತ್ವಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು 'ಬೆಳಗು' ಎಂಬ ಒಂದೇ ಪದದ ದ್ವಂದ್ವ ವ್ಯಾಕರಣ ಬಳಕೆಯ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲಮನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.
ಭಾಗ ೨: ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಆಯಾಮ - ರೂಪಕ, ಸಂಕೇತ ಮತ್ತು ಬೆಡಗು
2.1 ಬೆಳಗು-ಕತ್ತಲೆಯ ವೈರುಧ್ಯ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿರಾಕರಣೆ
ಅಲ್ಲಮನು ತನ್ನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಗು-ಕತ್ತಲೆಯ ಚಿರಪರಿಚಿತ ವೈರುಧ್ಯವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾನಾದರೂ, ಅದನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅವನ ದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಇವೆರಡೂ ಸಮಬಲದ ಹೋರಾಟಗಾರರಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ, ಅಂತಿಮ 'ಬೆಳಗು' ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನುಂಗಿ, ಇಲ್ಲವಾಗಿಸುತ್ತದೆ.
"ಬೆಳಗು ಕತ್ತಲೆಯ ನುಂಗಿ, ಒಳಗೆ ತಾನೊಬ್ಬನೆಯಾಗಿ..." (ವಚನ 675) – ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳಗು ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಕೇವಲ ಓಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಅದನ್ನು 'ನುಂಗಿ' ತನ್ನೊಳಗೆ ಲಯಗೊಳಿಸಿ, ತಾನೊಂದೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.
"ಕತ್ತಲೆಯ ಬೆಳಗುವ ತಾನೆ ನುಂಗಿತ್ತಲ್ಲಾ!" (ವಚನ 602) – ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಬೆಳಕನ್ನೂ ಮೀರಿ ನಿಂತ ಒಂದು ಮಹಾಬೆಳಗು ಆ ಬೆಳಕನ್ನೇ ನುಂಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ.
"ಮಹಾಮಂಜಿನ ಸಂಗ್ರಹದ... ರಂಜನೆಗೊಳಗಪ್ಪುದೆ ನಿರಂಜನದ ಬೆಳಗು?" (ವಚನ 509) – ಕಳಂಕರಹಿತವಾದ 'ನಿರಂಜನ ಬೆಳಗು', ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ 'ಮಹಾಮಂಜಿನ' ಆಕರ್ಷಣೆಗೆ ಅಥವಾ ಕತ್ತಲೆಗೆ ಎಂದಾದರೂ ಸಿಲುಕುವುದೇ?
ಈ 'ನುಂಗುವ' ರೂಪಕವು, ಬೆಳಕು ಕತ್ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಸಾಧಿಸುವ ದ್ವೈತವಾದಿ ವಿಜಯಕ್ಕಿಂತ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ದ್ವೈತ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಲ್ಲಿ, ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಕತ್ತಲೆ ಎರಡು ಶಾಶ್ವತ ತತ್ವಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಗೆದ್ದರೂ ಮತ್ತೊಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಮನದು ಅದ್ವೈತ ದರ್ಶನ. ಅವನ ಪರಮಸತ್ಯದಲ್ಲಿ 'ಬೆಳಗು' ಎಂಬ ಒಂದೇ ಒಂದು ತತ್ವ ಮಾತ್ರವಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, 'ಕತ್ತಲೆ' ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಸ್ತಿತ್ವವುಳ್ಳ ವಸ್ತುವಲ್ಲ; ಅದು ಕೇವಲ 'ಬೆಳಗಿನ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿ'. 'ನುಂಗುವುದು' ಎಂದರೆ, ಅರಿವಿನ ನಿಜವಾದ ಬೆಳಗು ಮೂಡಿದಾಗ, ಕತ್ತಲೆಯು ಕೇವಲ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಅಸ್ತಿತ್ವವೇ ಒಂದು ಭ್ರಮೆ, ಒಂದು ಅವಸ್ತು ಎಂದು ಅರಿವಾಗಿ, ಅದು ಆ ಏಕೈಕ ಸತ್ಯದಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗಿ ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವವಾದದ ಲಯವೇ ಹೊರತು, ಭೌತಿಕ ಯುದ್ಧವಲ್ಲ.
2.2 "ಬೆಡಗಿನ" ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ "ಬೆಳಗು"
ಅಲ್ಲಮನ ಕಾವ್ಯಶೈಲಿಯು ಅದರ ನಿಗೂಢತೆಗೆ, ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳಿಗೆ (paradox) ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು 'ಬೆಡಗಿನ ವಚನ'ಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
"ನೆಳಲನುಂಗಿದ ಬಿಸಿಲೊಳಗೆ ಚಂದ್ರಮನುದಯ" (ವಚನ 274) – ನೆರಳನ್ನೇ ನುಂಗಿದ ಬಿಸಿಲಿನಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರ ಹುಟ್ಟುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಇದು ತರ್ಕಕ್ಕೆ ನಿಲುಕದ ಚಿತ್ರ.
"ಜ್ಯೋತಿಯಿಲ್ಲದ ಬೆಳಗಿನ ಪ್ರಭೆಯೊ" (ವಚನ 1295) – ಯಾವುದೇ ಜ್ವಾಲೆ ಅಥವಾ ಮೂಲವಿಲ್ಲದ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರಭೆ.
"ಕತ್ತಲೊಳಗೆ ರವಿಯ ಬೆಳಗು ಹೊಕ್ಕಂತಾಯಿತ್ತು" (ವಚನ 1500) – ಕತ್ತಲೆಯೊಳಗೆ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಂತೆ.
ಈ 'ಬೆಡಗಿನ' ಭಾಷೆಯು ಗೊಂದಲ ಮೂಡಿಸಲಿಕ್ಕಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ದ್ವೈತಮಯ ಚಿಂತನೆಗೆ ಒಗ್ಗಿಹೋದ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಒಡೆದುಹಾಕಲಿಕ್ಕಾಗಿ. ಇದು ಸಾಧಕನನ್ನು ತರ್ಕವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅನುಭಾವದ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. 'ಬೆಡಗು' ಎನ್ನುವುದು ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವ ಒಂದು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ 'ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ'. ತರ್ಕಬದ್ಧ ಮನಸ್ಸು ಬೆಳಕು/ಕತ್ತಲೆ, ಸೂರ್ಯ/ಚಂದ್ರ, ಮೂಲ/ಪ್ರತಿಫಲನ ಎಂಬ ದ್ವಂದ್ವಗಳಲ್ಲೇ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. "ಮೂಲವಿಲ್ಲದ ಬೆಳಕು" ಅಥವಾ "ಬಿಸಿಲಿನಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರೋದಯ" ದಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳು ತರ್ಕದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಸಂಬದ್ಧ. ಈ ಅಸಂಬದ್ಧತೆಯು ತಾರ್ಕಿಕ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೀತಿಯ 'ಶಾರ್ಟ್ ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್' ಅನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಮನಸ್ಸು ಒಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಬೌದ್ಧಿಕವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಲು ವಿಫಲವಾದಾಗ, ಅದು ಅದನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಬೇಕು ಅಥವಾ ಬೇರೆಯ, ಅತಾರ್ಕಿಕವಾದ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ಹುಡುಕಬೇಕು. ಈ 'ಬೇರೆ ವಿಧಾನ'ವೇ 'ಅನುಭಾವ'. ಹೀಗೆ, ವಿರೋಧಾಭಾಸದ 'ಬೆಳಗು', ಸಾಧಕನನ್ನು ಬೌದ್ಧಿಕ ಜ್ಞಾನದಿಂದ ('ಅರಿವು') ಅನುಭವೈಕವೇದ್ಯವಾದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ('ಅನುಭಾವ') ತಳ್ಳುವ ಒಂದು ಭಾಷಿಕ ಸಾಧನವಾಗುತ್ತದೆ.
ಭಾಗ ೩: ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಯೋಗಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು
3.1 ಕರ್ಮಾಚರಣೆಯ ಟೀಕೆ: ದೀಪದ ಬೆಳಗು ಮತ್ತು ಆತ್ಮದ ಬೆಳಗು
ಅಲ್ಲಮನು ತನ್ನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯ, ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ಬೆಳಕನ್ನು ಪೂಜೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಳಸುವುದನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ದೀಪದ ಬೆಳಕನ್ನು ಪರಮತತ್ವದ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಿತ ಬೆಳಕಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿ, ಮೊದಲನೆಯದರ ನಿರರ್ಥಕತೆಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತಾನೆ.
"ಎಣ್ಣೆ ಬತ್ತಿ ಪ್ರಣತೆ ಕೂಡಿ ಜ್ಯೋತಿಯ ಬೆಳಗಯ್ಯಾ... ಮುಟ್ಟಿ ಲಿಂಗವ ಕೊಂಡಡೆ, ಕೆಟ್ಟಿತ್ತು ಜ್ಯೋತಿಯ ಬೆಳಗು!" (ವಚನ 57) – ಎಣ್ಣೆ, ಬತ್ತಿ, ಹಣತೆ ಸೇರಿಸಿ ದೀಪವನ್ನು ಬೆಳಗುವುದು ವ್ಯರ್ಥ. ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗವನ್ನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ಆ ಹೊರಗಿನ ದೀಪದ ಬೆಳಕು 'ಕೆಟ್ಟುಹೋಯಿತು', ಅಂದರೆ ಅದರ ಮೌಲ್ಯವೇ ನಾಶವಾಯಿತು.
"ಧೂಪದೀಪಾರತಿಗಳ ಬೆಳಗುವಡೆ, ನೀನು ಸ್ವಯಂ ಜ್ಯೋತಿಪ್ರಕಾಶನು." (ವಚನ 424, 1262) – ನಾನು ನಿನಗೆ ದೀಪಾರತಿಗಳನ್ನು ಬೆಳಗುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ನೀನು ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಿತನಾಗಿದ್ದೀಯ. ಈ ಮಾತು ಬಾಹ್ಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಅಸಂಬದ್ಧ ಮತ್ತು ಅನಗತ್ಯ ಎಂದು ಸಾರುತ್ತದೆ.
"ತೈಲವಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರಭೆ ತಾನೆಲ್ಲಿಯದೊ?" (ವಚನ 78) – ಎಣ್ಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ದೀಪದ ಪ್ರಭೆ ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಮೂಲಕ, ಲೌಕಿಕ ಬೆಳಕು ಭೌತಿಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ, ಆದರೆ ಆತ್ಮದ ಬೆಳಕು ಸ್ವತಂತ್ರವಾದುದು, ನಿರಪೇಕ್ಷವಾದುದು ಎಂದು ಅಲ್ಲಮನು ಧ್ವನಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಅಲ್ಲಮನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ದೀಪವನ್ನು ಬೆಳಗುವಂತಹ ಕರ್ಮಾಚರಣೆಯು ಕೇವಲ ಅಸಮರ್ಪಕವಲ್ಲ, ಅದು ನಿಜವಾದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಅಡ್ಡಿಯೂ ಹೌದು. ದೀಪ ಬೆಳಗುವ ಕ್ರಿಯೆಯು ಪೂಜಕ (ವಿಷಯಿ) ಮತ್ತು ದೇವರು (ವಿಷಯ) ಎಂಬ ದ್ವೈತ ಭಾವವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕ್ರಿಯೆಯು, ದೇವರು 'ಹೊರಗಿದ್ದಾನೆ', ತನಗಿಂತ ಭಿನ್ನ, ಮತ್ತು ಅವನಿಗೆ ನಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯ ಬೆಳಕಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ ಎಂಬ ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಮನ ಮೂಲ ತತ್ವವೇ ಅದ್ವೈತ, ಅಲ್ಲಿ ಸಾಧಕನೇ ಪರಮಶಿವನಾಗುತ್ತಾನೆ.
3.2 ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ
ಪೌರಾಣಿಕ ಶೈವ ಪರಂಪರೆಯು 'ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ'ವನ್ನು ಶಿವನ ಪ್ರಮುಖ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ತಮ್ಮ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದಾಗ, ಶಿವನು ಅನಂತವಾದ ಬೆಳಕಿನ ಸ್ತಂಭದ (ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ) ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟನಾದನೆಂಬ ಕಥೆಯಿದೆ.
ಅಲ್ಲಮನು ಈ ಭೌಗೋಳಿಕ, ಪೌರಾಣಿಕ 'ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ'ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ, ಅದರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕ, ಅನುಭಾವಗಮ್ಯವಾದ 'ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ' (ಅರಿವಿನ ಬೆಳಕು) ಅಥವಾ 'ಚಿಜ್ಯೋತಿ' (ಚೈತನ್ಯದ ಬೆಳಕು) ಯನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸುತ್ತಾನೆ.
"ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ ದಳಗಳನೆಲ್ಲವ ಮೀರಿ..." (ವಚನ 274) – ಮನಸ್ಸೆಂಬ ಕಮಲದ ಎಲ್ಲಾ ದಳಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಬೆಳಗುವ 'ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ'.
"...ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯ ನಿಮ್ಮ ಶರಣರಲ್ಲದೆ, ಲೋಕದ ಅಜ್ಞಾನಿಗಳೆತ್ತ ಬಲ್ಲರು" (ವಚನ 267) – ಈ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಶರಣರಲ್ಲದೆ, ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದ ಅಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅರಿಯಲಾರರು. ಇದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಒಂದು ಆಂತರಿಕ, ಗೂಢ ಅನುಭವವೇ ಹೊರತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದೇವಾಲಯವಲ್ಲ.
"ಬೆಳಗುವ ಚಿಜ್ಯೋತಿ ತಾನೆ ನೋಡಾ!" (ವಚನ 780) – ಅವನು ಸ್ವತಃ ಬೆಳಗುವ 'ಚಿಜ್ಯೋತಿ'.
ಇಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಮನು 'ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ' ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ; ಬದಲಾಗಿ, ಅದರ 'ಜ್ಯೋತಿ' ಮತ್ತು 'ಲಿಂಗ' ಎಂಬ ಮೂಲ ಪದಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಆಂತರಿಕ, ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ತತ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ಮರುವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ತಾತ್ವಿಕ ಹೈಜಾಕ್. ಪ್ರಬಲವಾಗಿದ್ದ 'ಜ್ಯೋತಿ' ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಅದರ ಪೌರಾಣಿಕ, ಭೌಗೋಳಿಕ ಮತ್ತು ಕರ್ಮಾಚರಣೆಯ ಬಂಧನದಿಂದ 'ಬಿಡುಗಡೆ'ಗೊಳಿಸಿ, ಅದನ್ನು 'ಜ್ಞಾನ' ಅಥವಾ 'ಚಿತ್' ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅದರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಾಶಿ, ಸೋಮನಾಥದಂತಹ ಭೌತಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಶರಣನ 'ಅಂತರಂಗ'ಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವಾದತಂತ್ರ. "ನೀನು ಕಲ್ಲಿನ ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಜ್ಯೋತಿಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತೀಯಾ? ನಿಜವಾದ ಜ್ಯೋತಿಯು ನಿನ್ನದೇ ಚೈತನ್ಯದ ಬೆಳಕು, ಅದನ್ನು ನೀನು ಕಡೆಗಣಿಸಿದ್ದೀಯೆ" ಎಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಸವಾಲು ಹಾಕುತ್ತಾನೆ.
3.3 ಅಂತರಂಗದ ಯಾತ್ರೆ: ಯೋಗದ ಬೆಳಗು
ಹಲವಾರು ವಚನಗಳಲ್ಲಿ 'ಬೆಳಗು' ಯೋಗಮಾರ್ಗದ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶರೀರದ ಮೂಲಕ ಚೈತನ್ಯದ ಆರೋಹಣವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ.
"ಪಶ್ಚಿಮವಾಯುವ ಕೊನೆಯ ಮೊನೆಯ ಮೇಲೆ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯ..." (ವಚನ 267) – 'ಪಶ್ಚಿಮವಾಯು' ಎನ್ನುವುದು ಯೋಗ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸುಷುಮ್ನಾ ನಾಡಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾಣಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಏರಿಸಿ, ಸುಷುಮ್ನಾ ನಾಡಿಯ ತುದಿಯಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ಸಹಸ್ರಾರದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ಈ ಸಾಲು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.
"...ತ್ರಿಕೂಟವೆಂಬ ಮಹಾಗಿರಿಯ ತುಟ್ಟತುದಿಯ ಮೆಟ್ಟಿ ನೋಡಲು... ತೊಳಗಿ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯುಂಟು ಕೇಳಾ!" (ವಚನ 1299) – 'ತ್ರಿಕೂಟ' ಎಂದರೆ ಭ್ರೂಮಧ್ಯ, ಅಂದರೆ ಆಜ್ಞಾಚಕ್ರ. ಆಜ್ಞಾಚಕ್ರದ ತುತ್ತತುದಿಯನ್ನು ಏರಿದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯುವ ಜ್ಯೋತಿಯ ದರ್ಶನವಾಗುತ್ತದೆ.
"ಸ್ವಸ್ಥ ಪದ್ಮಾಸನದಲ್ಲಿ ಕುಳ್ಳಿರ್ದು... ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಯಲಿಂಗವಂ, ಕಾಣುತ್ತಿರಲಾ ಬೆಳಗು ಮೂರು ಲೋಕವನ್ನಾವರಿಸಿ..." (ವಚನ 1575) – ಪದ್ಮಾಸನದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು, ಪ್ರಾಣವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿ, ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿನ 'ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಯಲಿಂಗ'ವನ್ನು ದರ್ಶಿಸಿದಾಗ, ಆ ಬೆಳಕು ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಹಸ್ರಾರದಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಚೈತನ್ಯವು ವಿಶ್ವಾತ್ಮಕ ಚೈತನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುವ ಅನುಭವ.
ಹೀಗೆ, ಅಲ್ಲಮನ 'ಬೆಳಗು' ಕೇವಲ ಒಂದು ಏಕರೂಪದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲ; ಅದಕ್ಕೆ ಯೋಗಿಯ ಅನುಭಾವ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಭೂಪಟವೇ ಇದೆ. ಅದು ಯೋಗಪಥದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಅಳೆಯುವ ಒಂದು ಮಾಪಕ. ತ್ರಿಕೂಟದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಬೆಳಕು ಆಜ್ಞಾಚಕ್ರದ ಅನುಭವವಾದರೆ, ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸುವ ಬೆಳಕು ಸಹಸ್ರಾರದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ. ಹೀಗಾಗಿ, 'ಬೆಳಗು' ಅಂತರಂಗದ ಭೂದೃಶ್ಯವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ವಚನಗಳು ಕೇವಲ ಕಾವ್ಯವಾಗುಳಿಯದೆ, ಅನುಭಾವ ಸಾಧನೆಗೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳೂ ಆಗುತ್ತವೆ.
ಭಾಗ ೪: ತಾತ್ವಿಕ ಶಿಖರ - "ಬೆಳಗು" ಶರಣ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ
4.1 ಅರಿವೇ ಬೆಳಗು
ಅಲ್ಲಮನ ತಾತ್ವಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಮೂಲಭೂತ ಸಮೀಕರಣವೆಂದರೆ ಅರಿವು = ಬೆಳಗು
. ಪರಮಸತ್ಯವು ಅರಿವಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ, ಮತ್ತು ಆ ಅರಿವಿನ ಸ್ವಭಾವವೇ ಪ್ರಕಾಶ.
"ಮನದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿಪ್ಪ ಅರಿವೆ ಜಂಗಮವೆಂದರಿದ ಬಸವಣ್ಣನು" (ವಚನ 707) – ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿರುವ 'ಅರಿವೇ' ಚಲಿಸುವ ದೈವವಾದ ಜಂಗಮ ಎಂದು ಬಸವಣ್ಣನವರು ಅರಿತಿದ್ದರು.
"ಸಂಗನ ಬಸವಣ್ಣನ ಅರುವಿನ ಮಧ್ಯದಲಿ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿ ತಾನೆ ನೋಡಾ!" (ವಚನ 779) – ಆ ಪರमतತ್ವವು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಅರಿವಿನ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯಾಗಿದೆ.
ಈ ಸಮೀಕರಣವು ಶರಣರ ಜ್ಞಾನಮೀಮಾಂಸೆಯ (epistemology) ಅಡಿಪಾಯ. ಪರಮಸತ್ಯವೆಂದರೇನು? ಅಲ್ಲಮನ ಪ್ರಕಾರ, ಅದು ವ್ಯಕ್ತಿರೂಪಿಯಾದ ದೇವರಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಶುದ್ಧ, ನಿರುಪಾಧಿಕ 'ಅರಿವು'. ಈ ಅರಿವಿನ ಸ್ವಭಾವವೇನು? ಅದು ಬೆಳಕಿನಂತೆ ಸ್ವಯಂ-ಪ್ರಕಾಶಕ. ಅದು ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಅರಿಯಲು ಬೇರೊಬ್ಬ ಅರಿಯುವವನ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. 'ಅರಿವು' ಮತ್ತು 'ಬೆಳಗು' ಒಂದೇ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ, ಅಲ್ಲಮನು ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಅನುಭವಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಕ್ತಿಯೆನ್ನುವುದು ಹೊರಗಿನ ದೇವರಿಂದ ಬರುವ ಕರುಣೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಮೂಲಸ್ವಭಾವವಾದ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಕ ಅರಿವನ್ನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು.
4.2 ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು: ಆತ್ಮ-ಪ್ರಕಾಶಕ ತತ್ವ
ಅಲ್ಲಮನ ಅತ್ಯಂತ ಗಹನವಾದ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿತ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಒಂದು. ಇದು ಪರಮಸತ್ಯದ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ.
"ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು ಗುಹೇಶ್ವರನೆಂಬ ಲಿಂಗವು" (ವಚನ 564)
"ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು, ಗುಹೇಶ್ವರಾ ನಿಮ್ಮ ಶರಣನ ನಿಲವು!" (ವಚನ 853)
"ತನ್ನ ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣದಂತೆ ಇದ್ದಿತ್ತು ದರ್ಪಣದೊಳಗಣ ಬೆಳಗು. ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು ಗುಹೇಶ್ವರನಿಪ್ಪೆಡೆಯ ತಿಳಿದು ನೋಡಯ್ಯಾ." (ವಚನ 1205, 1419)
"ಅರಿವನ್ನು ಬೆಳಗುವುದು ಯಾವುದು?" ಎಂಬ ತಾತ್ವಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಒಂದು ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಉತ್ತರ. ಒಂದು ದೀಪವು ಕೋಣೆಯನ್ನು ಬೆಳಗಿದರೆ, ದೀಪದ ಜ್ವಾಲೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುವುದು ಯಾವುದು? ಬೆಂಕಿ ಎನ್ನಬಹುದು. ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಬೆಳಗುವುದು ಯಾವುದು? ಇದು ಅನವಸ್ಥಾ ದೋಷಕ್ಕೆ (infinite regress) ಎಡೆಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ಮನಸ್ಸು ಜಗತ್ತನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದರೆ, ಮನಸ್ಸನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವುದು ಯಾವುದು? ಅರಿವು. ಆ ಅರಿವನ್ನು ಬೆಳಗುವುದು ಅಥವಾ ಗ್ರಹಿಸುವುದು ಯಾವುದು? ದ್ವೈತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಮತ್ತೊಂದು ಉನ್ನತ ಅರಿವನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಮತ್ತೆ ಅನವಸ್ಥಾ ದೋಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲಮನ 'ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು' ಎಂಬ ಪರಿಹಾರವು ಈ ಸರಪಳಿಯನ್ನು ಮುರಿಯುತ್ತದೆ. ಅದು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಅರಿವು ('ಬೆಳಗು') ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಬೆಳಗಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ('ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು'). ಅದಕ್ಕೆ ಹೊರಗಿನ ಮೂಲದ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದು 'ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶ'. ಇದು ಅದ್ವೈತ ವೇದಾಂತದಲ್ಲೂ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಮುಖ ತತ್ವ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಮನು ಅದನ್ನು ಅಪ್ರತಿಮ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಶರಣನ ಅಂತಿಮ ಸ್ಥಿತಿಯೆಂದರೆ (ವಚನ 853) ಈ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಕ ಸತ್ಯವೇ ಆಗಿಬಿಡುವುದು.
4.3 ಬಚ್ಚಬರಿಯ ಬೆಳಗು: ಶರಣನ ಅಂತಿಮ ಸ್ಥಿತಿ
ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಸಿದ್ಧಪುರುಷನ, ಎಲ್ಲ ಗುಣಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಾಧಿಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತನಾದವನ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ.
"ಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ನಿಲಿಸಬಲ್ಲಡೆ ಬಚ್ಚಬರಿಯ ಬೆಳಗು ಗುಹೇಶ್ವರನೆಂಬ ಲಿಂಗವು" (ವಚನ 344) – ಚಂಚಲ ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ, ಗುಹೇಶ್ವರನೆಂಬ ಲಿಂಗವು ಒಂದು ಶುದ್ಧ, ನಗ್ನ ಬೆಳಕಾಗಿದೆ.
"...ಇವಾವುದೂ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ಗುಹೇಶ್ವರಯ್ಯಾ, ನಿಮ್ಮ ಶರಣ ಬಚ್ಚಬರಿಯ ಬೆಳಗು." (ವಚನ 1515) – ಹುಟ್ಟು, ಸಾವು, ಸ್ಥಿತಿ ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ, ನಿಮ್ಮ ಶರಣನು ಕೇವಲ ಶುದ್ಧ, ನಿರುಪಾಧಿಕ ಬೆಳಕಾಗಿದ್ದಾನೆ.
'ಬಚ್ಚಬರಿಯ ಬೆಳಗು' ಶರಣಮಾರ್ಗದ ಗುರಿಯನ್ನು ನಕಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿ (apophatically) ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ – ಅಂದರೆ, ಅದು 'ಏನಲ್ಲ' ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಅದು 'ಏನು' ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸದ್ಗುಣ, ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನದ 'ಸಂಗ್ರಹ' ಎಂದು ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಮನು ಅದನ್ನು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ 'ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ' ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಶರಣನು ದೇಹಪ್ರಜ್ಞೆ, ಮಾನಸಿಕ ಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಗುರುತು, ಕರ್ಮ, ಮತ್ತು ಕೊನೆಗೆ ಅಹಂಕಾರವನ್ನೂ ಕಳಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಳಚಿದ ಮೇಲೆ (ಬಚ್ಚಬರಿಯ
) ಉಳಿಯುವುದೇನು? ಶೂನ್ಯವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಒಂದು ಮೂಲದ್ರವ್ಯ – ಶುದ್ಧ, ನಿರುಪಾಧಿಕ, ವಿಷಯರಹಿತವಾದ ಅರಿವು, ಅದೇ 'ಬೆಳಗು'. ಈ 'ನಗ್ನ ಬೆಳಕು' ನಿಜವಾದ ಆತ್ಮ, 'ನಿರವಯ' (ಅಂಗಗಳಿಲ್ಲದ, ಭಾಗಗಳಿಲ್ಲದ) ಸ್ಥಿತಿ. ಇದು ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿ, ಏಕೆಂದರೆ ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಲು ಅಲ್ಲಿ ಏನೂ ಉಳಿದಿರುವುದಿಲ್ಲ.
4.4 ಉಭಯವಳಿದು ಬೆಳಗುವ ಪರಂಜ್ಯೋತಿ
ಈ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನುಡಿಗಟ್ಟು, ಎಲ್ಲ ದ್ವಂದ್ವಗಳನ್ನೂ (ಉಭಯ
) ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನಿರಾಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ವಚನಗಳ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ (777 ರಿಂದ 804) ಪ್ರಬಲವಾದ ಪಲ್ಲವಿಯಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ.
"ಇಂದು ಉಭಯವಳಿದು ಬೆಳಗುವ ಸಂಗನ ಬಸವಣ್ಣನ..." (ವಚನ 777)
"ಇಂತು ಉಭಯವಳಿದ ರಾಜಾಧಿರಾಜ ಸಂಗನ ಬಸವಣ್ಣನ ಸರ್ವಾಂಗದಿ ಬೆಳಗುವ ಪರಂಜ್ಯೋತಿ..." (ವಚನ 787)
"ಇಂತು ಉಭಯವಳಿದು ಬೆಳಗುವ ಸಂಗನ ಬಸವಣ್ಣನ ಹೃತ್ಕಮಲಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿರ್ಪುದು ನೋಡಾ!" (ವಚನ 793)
ಈ ವಚನಗಳು ಒಂದು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ: ಅವು ಬಸವಣ್ಣನನ್ನು ಕೇವಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಾನದಿಂದ, ಅದ್ವೈತ ಪರಮಸತ್ಯದ ಜೀವಂತ ಮೂರ್ತರೂಪವಾದ 'ಪರಂಜ್ಯೋತಿ'ಯ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಏರಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ವಚನಗಳು ಒಳ್ಳೆಯದು/ಕೆಟ್ಟದ್ದು, ಶ್ರೀಮಂತ/ಬಡವ, ಜ್ಞಾನ/ಅಜ್ಞಾನ, ಸಾಕಾರ/ನಿರಾಕಾರ, ಕರ್ತ/ಭೃತ್ಯ ಮುಂತಾದ ಹತ್ತಾರು ದ್ವಂದ್ವಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತವೆ. ಪರಮ ಸತ್ಯವು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೋ ಒಂದಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಈ ಸಂಪೂರ್ಣ ದ್ವಂದ್ವದ ಚೌಕಟ್ಟು (ಉಭಯ
) ನಾಶವಾದ (ಅಳಿದು
) ನಂತರ ಹೊಳೆಯುವ ಸ್ಥಿತಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಈ ದ್ವಂದ್ವಾತೀತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ 'ಬೆಳಗುವ' ಬೆಳಕೇ 'ಪರಂಜ್ಯೋತಿ'. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಅಲ್ಲಮನು ಈ ಬೆಳಕನ್ನು ಒಂದು ಅಮೂರ್ತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಎಂದು ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಪರಂಜ್ಯೋತಿಯೇ ಬಸವಣ್ಣ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ನಿರಾಕಾರ, ನಿರುಪಾಧಿಕ, ಅತೀತ ತತ್ವವನ್ನು ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನನಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅರಿವಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಅತ್ಯುನ್ನತ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆ. ಇದು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವದ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸಂಗಮ.
ಭಾಗ ೫: ವಚನಗಳ ವರ್ಗೀಕೃತ ಸೂಚಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ
ಈ ವರದಿಯ ಹಿಂದಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಲಾದ ವಾದಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಆಧಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು, ಅಲ್ಲಮನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿನ 'ಬೆಳಗು' ಪದದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕೋಷ್ಟಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೋಷ್ಟಕವು ವರದಿಯ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಮೂಲ ಪಠ್ಯದ ಸಾಕ್ಷ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಉಪಸಂಹಾರ: ಅನುಭಾವವೇ ಅಂತಿಮ ಬೆಳಗು
ಈ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ತೋರಿಸುವಂತೆ, ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುವಿನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ 'ಬೆಳಗು' ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ಸ್ಥಿರವಾದ ಸಂಕೇತವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಶರಣನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಕಾಸದೊಂದಿಗೆ ಬೆಳೆಯುವ, ಪದರುಗಳನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಚಲನಶೀಲ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ. 'ಬೆಳಗು'ವಿನ ಈ ಪಯಣವು ಶರಣನದೇ ಪಯಣವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.
ಅದು ಬಾಹ್ಯ, ಭೌತಿಕ ಬೆಳಕಿನ (
ದೀಪದ ಬೆಳಗು
) ಟೀಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.ಅದು ಆಂತರಿಕ, ಯೋಗಗಮ್ಯ ಅನುಭವವಾಗಿ (
ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಯಲಿಂಗ
) ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ.ಅದು ಶುದ್ಧ ಅರಿವಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ತಾತ್ವಿಕ ತತ್ವವಾಗಿ (
ಅರಿವೇ ಬೆಳಗು
) ಘನೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.ಅದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ, 'ಬೆಳಕಿನೊಳಗಿನ ಬೆಳಕಾಗಿ' (
ಬೆಳಗಿನೊಳಗಣ ಬೆಳಗು
), ನಿರುಪಾಧಿಕ, ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವಾಗಿ (ಬಚ್ಚಬರಿಯ ಬೆಳಗು
) ಪರಿಣಮಿಸುವ ಅದ್ವೈತ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುವಿಗೆ, 'ಬೆಳಗು' ಎನ್ನುವುದು 'ನೋಡಬೇಕಾದ' ವಸ್ತುವಲ್ಲ, 'ಆಗಬೇಕಾದ' ಸ್ಥಿತಿ. ಅದು ಗುಹೇಶ್ವರನೆಂಬ ಮಾತಿಗೆ ನಿಲುಕದ, ನೇರ, ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಿಲ್ಲದ 'ಅನುಭಾವ'ಕ್ಕೆ ಅವನು ನೀಡಿದ ಅಂತಿಮ ಹೆಸರು. ಅದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣದ ಆರಂಭ, ಮಾರ್ಗ, ಮತ್ತು ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನ. ಆ ಪಯಣವು, ತಾನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಳಕು ತಾನೇ ಆಗಿದ್ದೆನೆಂಬ ಅರಿವು ಮೂಡಿದಾಗ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
No comments:
Post a Comment