ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಯ ಮತ್ತು ದೇಹ

ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಪದಗಳು ಕೇವಲ ಸಂವಹನದ ಸಾಧನಗಳಲ್ಲ, ಅವು ಅನುಭಾವದ ಶಿಖರವನ್ನು ಏರಲು ಬಳಸುವ ಸಾಧನಗಳು. ಅಂತಹ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ‘ಕಾಯ’ ಶಬ್ದವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ‘ಕಾಯ’ದ ಆಳವಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕೇವಲ ಸಂಸ್ಕೃತದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಲಾಗದು; ಅದರ ನಿಜವಾದ ಸತ್ವವು ಕನ್ನಡದದ್ದೇ ಆದ ‘ಕಾಯಿ’ ಎಂಬ ಪದದೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿರುವ ಜೀವಂತ ನಂಟಿನಲ್ಲಿದೆ. 

'ಕಾಯ' ಶಬ್ದದ ಬಳಕೆಯು ಕನ್ನಡದ 'ಕಾಯಿ' ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ನಂಟನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಿಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂಗಾಂಗಳ ಹೆಸರು "ಕ" ದಿನದ ಮೊದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಕಣ್ಣು, ಕಿವಿ, ಕೆನ್ನೆ, ಕಪಾಳ, ಕೂದಲು, ಕತ್ತು, ಕೊರಳು, ಕರುಳು, ಕೀಲು ಗಳು ಕೆಲ ಎತ್ತುಗೆಗಳು. ಇವೆಲ್ಲ ಅಚ್ಚಗನ್ನಡ ಪದಗಳು. ಇದೇ ತರ  ಕಾಯವೂ ಅಚ್ಚಗನ್ನಡ ಪದವೇ. ಈ ಕಾಯ ಅನ್ನುವ ಅಚ್ಚಗನ್ನಡ ಪದವು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯವೂ ಕಡ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದೆ. (ಕಾಯ = ಮಯ್ಯಿ / body / ದೇಹ ) 

ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವವೂ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಂತಗಳನ್ನು ದಾಟಿ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಗಿಡ - ಮರಗಳಲ್ಲೇ ಈ ಪಯಣವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು:

ಬೀಜ → ಮೊಳಕೆ → ಚಿಗುರು → ಗಿಡ → (ಟಿಸಿಲು, ಕೊಂಬೆ, ರೆಂಬೆ) → ಮರ

ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ, ಅದರ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯ ಚಕ್ರವು ಹೀಗಿರುತ್ತದೆ:

ಮೊಗ್ಗು → ಹೂವು → ಹೀಚು → ಕಾಯಿ → ಹಣ್ಣು

ಈ ಅನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹಂತಕ್ಕೂ ಅದರದ್ದೇ ಆದ ಮಹತ್ವವಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಹಂತಗಳ ನಡುವೆ 'ಕಾಯಿ' ಎಂಬುದು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಮತ್ತು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹಂತ.

"ಕಾಯಿಗೊಳ್ಳು" ಎಂದರೆ ಅದು ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳುವುದು, ತಿರುಳುಗೊಳ್ಳುವುದು, ಸತ್ವವನ್ನು ತನ್ನೊಳಗೆ ಸಂಚಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. 'ಕಾಯಿ'ಯು ಹೂವಿನ ಕೋಮಲತೆ ಮತ್ತು ಹಣ್ಣಿನ ನಶ್ವರತೆ (ಅಥವಾ ಬದುಕಿನ ಮುಕ್ತಾಯ/ಮುಕ್ತಿ) ಗಳ ನಡುವಿನ ಸ್ಥಿತಿ. ಇದು ಶಕ್ತಿ, ತಾಳ್ಮೆ ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದ್ಯೋತಕ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ಇದಕ್ಕೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ ದ್ಯೋತಕ. ಅದು ಹೊರಗೆ ಕಠಿಣವಾಗಿ, ಒಳಗೆ ಸತ್ವಭರಿತವಾದ ತಿರುಳು ಮತ್ತು ನೀರನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ಪಕ್ವವಾದರೂ ಹಣ್ಣಿನಂತೆ ಮೆತ್ತಗಾಗಿ ಕೊಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ, ತನ್ನ ಸತ್ವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 'ಕಾಯಿ'ಯು ಹೀಗೆ ಬಾಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಸತ್ವದ ಪ್ರತೀಕ.

ಶರಣರು ಈ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸತ್ಯವನ್ನು ಮನುಷ್ಯನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣಕ್ಕೆ ರೂಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ನಮ್ಮ ವಾದದ ಪ್ರಾಣಶಕ್ತಿಯಾದ "ಕಾಯಿ ಕೊಂಡದ್ದೇ ಕಾಯ" ಎಂಬ ಅದ್ಭುತ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಇದರ ಅರ್ಥ: ಯಾವುದು ಪಂಚಭೂತಗಳನ್ನು, ಪ್ರಕೃತಿಯ ಹಲವು ತತ್ವಗಳನ್ನು ಹಲವು ತೆರನಾಗಿ ಹದವಾಗಿ ಬೆರಸಿ ಜೋಡಿಸಿಕೊಂಡು ಅವುಗಳ ತಿರುಳುಗೊಂಡು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ,  'ಕಾಯಿ'ಯ ಗುಣಗಳನ್ನು – ಅಂದರೆ ಗಟ್ಟಿತನ, ಸತ್ವ, ಮತ್ತು ಪರಿಪಕ್ವತೆ – ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೋ, ಅದೇ ನಿಜವಾದ 'ಕಾಯ'. ಶರಣನು ಜ್ಞಾನ, ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅನುಭವದ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಅವನ ದೇಹವು 'ಕಾಯಿಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ' – ಅಂದರೆ, ಚಂಚಲತೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು, ಸತ್ವವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸತ್ವಭರಿತ, ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡ ಶರೀರವೇ 'ಕಾಯ'.

ಈ 'ಕಾಯಿಗೊಳ್ಳುವ' ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುವುದು ಹೇಗೆ? ಅದಕ್ಕೆ ಶರಣರು ನೀಡಿದ ದಿವ್ಯ ಸಾಧನವೇ 'ಕಾಯಕ'. 'ಕಾಯಕ'ವು ದೇಹವನ್ನು 'ಕಾಯ'ವನ್ನಾಗಿಸುವ ಪರಿವರ್ತಕ ಶಕ್ತಿ. 

ದೇಹ ಮತ್ತು ಕಾಯ - ತಾತ್ವಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸ

ಕನ್ನಡದ, ಅದರಲ್ಲೂ ಶರಣರ ಅನುಭಾವದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ, "ದೇಹ" ಮತ್ತು "ಕಾಯ" ಕೇವಲ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳಲ್ಲ. ಅವು ಒಂದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣದ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಹಂತಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು.

1. ದೇಹ (The Physical Body)

• ಮೂಲ ಮತ್ತು ಅರ್ಥ: 'ದೇಹ' ಸಂಸ್ಕೃತದ 'ದಿಹ್' ಎಂಬ ಧಾತುವಿನಿಂದ ಬಂದಿದೆ. 'ದಿಹ್' ಎಂದರೆ 'ಲೇಪಿಸುವುದು', 'ಸವರುವುದು'. ಹೀಗಾಗಿ, ಪಂಚಮಹಾಭೂತಗಳಿಂದ ಲೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ರಕ್ತ-ಮಾಂಸಗಳಿಂದ ಸವರಲ್ಪಟ್ಟ ಭೌತಿಕ ಶರೀರವೇ 'ದೇಹ'. ಇದು ಅದರ 'ಕಚ್ಚಾ' ಅಥವಾ 'ನೈಸರ್ಗಿಕ' ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
• ತಾತ್ವಿಕ ಸೂಚ್ಯಾರ್ಥ:
• ಭೌತಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವ: ದೇಹವು ನಮ್ಮ ಜೈವಿಕ ಮತ್ತು ಭೌತಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಸಂಕೇತ. ಹಸಿವು, ನೋವು, ಸುಖ, ದುಃಖ, ರೋಗ ಮತ್ತು ಮರಣಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣ.
• ನಶ್ವರತೆ: ಇದು ಹುಟ್ಟಿ, ಬೆಳೆದು, ಕೊನೆಗೆ ನಾಶವಾಗುವ ವಸ್ತು. ವಚನಕಾರರು ದೇಹವನ್ನು 'ಹುತ್ತ', 'ದಂಡಿ' (ಹೊರೆ), 'ಒಡೆಯನಿಲ್ಲದ ಮನೆ' ಎಂದು ಕರೆದಾಗ, ಅವರು ಅದರ ಈ ನಶ್ವರ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸ್ವಭಾವವನ್ನೇ ಉದ್ದೇಶಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.
• ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತು (Raw Material): ದೇಹವು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಗೆ ಒಂದು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತು. ಅದನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಬಹುದು, ಪರಿವರ್ತಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಅದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಜಡ, ಭೌತಿಕ ಚೌಕಟ್ಟು.

2. ಕಾಯ (The Consecrated Body)

• ಮೂಲ ಮತ್ತು ಅರ್ಥ : 'ಕಾಯ' ಶಬ್ದದ ಬಳಕೆಯು ಕನ್ನಡದ 'ಕಾಯಿ' ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ನಂಟನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
• 'ಕಾಯಿ'ಯ ಗುಣ: 'ಕಾಯಿ' ಎಂದರೆ ಗಟ್ಟಿಯಾದುದು, ತಿರುಳುಳ್ಳದ್ದು, ಸತ್ವಯುತವಾದುದು (ಉದಾ: ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ). ಅದು ಕೇವಲ ಮೆತ್ತಗಿನ ಹಣ್ಣಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿ 'ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡಿದ್ದು'.
• 'ಕಾಯ'ದ ರೂಪ: ಇದೇ ಅರ್ಥವನ್ನು 'ಕಾಯ'ಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಿದಾಗ, ಅದು ಕೇವಲ ರಕ್ತ-ಮಾಂಸದ ಮೆತ್ತನೆಯ ದೇಹವಲ್ಲ; ಬದಲಾಗಿ ‘ಕಾಯಕ’ದಿಂದ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನದಿಂದ ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡ, ಸತ್ವಯುತವಾದ, ಪರಿಪಕ್ವಗೊಂಡ ಶರೀರ. "ಕಾಯಕದಿಂದಾದದ್ದೇ ಕಾಯ" ಎಂಬುದು ಶರಣರ ನಿಲುವು.
• ತಾತ್ವಿಕ ಸೂಚ್ಯಾರ್ಥ:
• ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಶರೀರ: 'ಕಾಯ'ವು ಸಾಧನೆಯಿಂದ, ಅರಿವಿನಿಂದ, ಮತ್ತು ಕಾಯಕದಿಂದ ಸಂಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ (purified/consecrated) ಶರೀರ. ಅದು ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಮಂತ್ರದಿಂದ ಶುದ್ಧವಾಗಿ, ದೈವಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡ 'ರಚನೆ'.
• ದೈವಿಕ ನೆಲೆ: ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಶರಣರು ಯಾವಾಗಲೂ "ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಯಾವ ದೇಹವು 'ಕಾಯ'ವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗಿದೆಯೋ, ಅದು ದೇವರ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ಕೈಲಾಸವೇ ಸರಿ. ಅಲ್ಲಿ ದೇವರು ಹೊರಗಿಲ್ಲ, ಒಳಗೇ ಇದ್ದಾನೆ.
• ಸಿದ್ಧ ವಸ್ತು (Finished Product): ದೇಹವು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುವಾದರೆ, ಕಾಯವು ಆ ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಬಳಸಿ ಮಾಡಿದ 'ಸಿದ್ಧ ವಸ್ತು'. ಇದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣದ ಫಲ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ "ಕಾಯ" ಶಬ್ದವನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಗೌರವಯುತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

---

ಶರಣರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣವು, ಭೌತಿಕವಾದ 'ದೇಹ'ವನ್ನು ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕಾಯಕದ ಮೂಲಕ ದೈವೀಕೃತ 'ಕಾಯ'ವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದೇ ಆಗಿದೆ. ಈ ತಾತ್ವಿಕ ಪಯಣದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಈ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಜೋಡಿಸಬಹುದು.

ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ದೇಹ ಮತ್ತು ಕಾಯ ಪಡಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿರುವೆ.  

ಅಧ್ಯಾಯ 1: ದೇಹ - ಒಂದು ಸಾಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸವಾಲು

I. ದೇಹ - ಒಂದು ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರ (ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಸಾಧ್ಯತೆ)

1. ಬಸವಣ್ಣ (821): ಉಳ್ಳವರು ಶಿವಾಲಯವ ಮಾಡುವರು... ಎನ್ನ ಕಾಲೇ ಕಂಬ, ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ...
2. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (195): ಕಾಲೇ ಕಂಬಗಳಾದವೆನ್ನ, ದೇಹವೇ ದೇಗುಲವಾಯಿತ್ತಯ್ಯಾ!
3. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (554): ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ, ಕಾಲೇ ಕಂಬ, ಶಿರಸ್ಸೇ ಶಿಖರ ನೋಡಾ.
4. ಜಕ್ಕಣಯ್ಯ (609, 714): ದೇಹವೆಂಬ ದೇಗುಲದೊಳಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ಶಿವಾಲಯವಿಪ್ಪುವು... ಒಬ್ಬ ಸತಿಯಳು ನಿಂದಿರುವುದ ಕಂಡೆನಯ್ಯ...
5. ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ (476): ದೇಹವೆಂಬ ದೇಗುಲದೊಳಗೆ ಭಾವಸಿಂಹಾಸನವ ಮಾಡಿ...
6. ಸಿದ್ಧರಾಮೇಶ್ವರ (652): ದೇಹವೆಂಬ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ... ದೇವಾಲಯದಂತುವ ತೋರಾ...

II. ಸಾಧನೆಯ ಉಪಕರಣವಾಗಿ ದೇಹ 

1. ಉರಿಲಿಂಗಪೆದ್ದಿ (144): ದೇಹವೆಂಬ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಾಲಿಂಗವೆಂಬರಸು ಮನವೆಂಬ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ... 
2. ಬಾಲಸಂಗಯ್ಯ (305): ಎನ್ನ ದೇಹವೆಂಬ ಪ್ರಾಕಾರದೊಳು ಮನವೆಂಬ ಶಿವಾಲಯ ನೋಡಾ. 
3. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (184): ದೇಹವೆ ಪಿಂಡಿಗೆ, ಜೀವವೆ ಲಿಂಗ... 
4. ಅಮುಗಿದೇವಯ್ಯ / ಅಜಗಣ್ಣ ತಂದೆ (5): ದೇಹವೆ ದಾಸೋಹವೆಂಬುದು... 
5. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (365): ಶರಣನ ದೇಹವೆಂಬ ಭೂಮಿಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿ... ನಿಧಾನದಂತೆ...

III. ದೇಹದ ಅಪಾಯಗಳು ಮತ್ತು ನಶ್ವರತೆ (ಸವಾಲುಗಳು) 

1. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (19): ದೇಹವೆಂಬುದೊಂದು ನಡುಮನೆಗೆ... ಒಡೆಯರಿಲ್ಲದ ಮನೆಯಂತೆ... 
2. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (43): ಅಜ್ಞಾನ ಜಡಜೀವರು ದೇಹವೆಂಬ ದಂಡಿಯ ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು... 
3. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (44, 104): ದೇಹವೆಂಬ ಹುತ್ತಿನೊಳಗೆ, ನಿದ್ರೆಯೆಂಬ/ಹುಸಿ ಎಂಬ ಸರ್ಪ... 
4. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (1490): ದೇಹವೆಂಬುದೊಂದು ವಿಮಾನವ ಮಾಡಿ ದೇವರೆಂಬುದೊಂದು ಹೆಣನ ಮಾಡಿ...

ಅಧ್ಯಾಯ 2: ಕಾಯ - ಸಾಧನೆಯ ಸಿದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕೈಲಾಸ

IV. ಕಾಯ - ಪರಿವರ್ತಿತ ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಿತಿ 

1. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (232): ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಪೀಠಿಕೆ, ಮನವೇ ಲಿಂಗವಾದ ಬಳಿಕ... 
2. ಮಡಿವಾಳಪ್ಪ (72): ಪಿಂಡಾಂಡದಿ ತೋರುವ ಕಾಯವೇ ಗುರುವಾಗಿ, ಪ್ರಾಣವೆ ಲಿಂಗವಾಗಿ... 
3. ಕಾಡಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ: ಆತನ ಕಾಯವೇ ಸತ್ಯಲೋಕ... 
4. ಬಾಚಿಕಾಯಕದ ಬಸವಣ್ಣ: ನಿಮ್ಮ ಶರಣರ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ.

V. ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ - ಶರಣರ ಒಕ್ಕೊರಲಿನ ಘೋಷಣೆ 

1. ಬಸವಣ್ಣ (873): ಕೂಡಲಸಂಗನ ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ, ಕಾಣಿರೋ! 
2. ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ (78, 183, 188, 607): ಪೂಜಿಸುವಾತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ... ಸದ್ ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸವಯ್ಯ... 
3. ಆದಯ್ಯ: ಇಂತಪ್ಪ ಪವಿತ್ರಗಾತ್ರನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. 
4. ಅಂಬಿಗರ ಚೌಡಯ್ಯ: ಆ ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. 
5. ಘನಲಿಂಗಿದೇವ: ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಇದಲ್ಲದೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕೈಲಾಸ... ಅಜ್ಞಾನ ನೋಡಾ. 
6. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (370): ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸವಾಯಿತ್ತು, ಮನ ಸಿಂಹಾಸನವಾಯಿತ್ತು.

VI. ಅನುಭಾವದ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ಕಾಯ 

1. ನಿರಾಲಂಬ ಪ್ರಭುದೇವ (3): ಈ ದೇಹವೆ ಪಂಚಾಂಗವೆನಿಸಿತ್ತು... (ಇದು 'ದೇಹ' ಪದ ಬಳಸಿದರೂ 'ಕಾಯ'ದ ತಾತ್ವಿಕತೆಗೆ ಸೇರಿದೆ) 
2. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (202): ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಷಡಕ್ಷರಮಂತ್ರ ಶರೀರವಾಗಿ... 
3. ದೇಶಿಕೇಂದ್ರ ಸಂಗನಬಸವಯ್ಯ (91): ತನ್ನ ಕಾಯವೇ ಇಷ್ಟಲಿಂಗಸ್ವರೂಪವಾದ ಕಾರಣ... 
4. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (128): ದೃಢಭಕ್ತಿಯುಳ್ಳಾತನ ದೇಹವೇ ಲಿಂಗದೇಹವು. (ಇಲ್ಲೂ 'ದೇಹ' ಪದವಿದ್ದರೂ ಇದು 'ಕಾಯ'ದ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಿತಿ) 
5. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (637): ಶಿವನ ಕಾಯವೇ ಭಕ್ತ, ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಶಿವ. 
6. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ: ಕಾಯವೇ ಶಿವಕಾಯವಾಗಿ, ಪ್ರಾಣವೇ ಪರಶಿವನಾಯಿತ್ತು. 
7. ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ (691): ನಿರ್ಗಮನವಾದ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. 
8. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು: ದೇಹವೇ ನಾನು,

ಭಾಗ 2: ವಚನಗಳಲ್ಲಿ "ದೇಹ"ದ ಬಳಕೆ / ಹೋಲಿಕೆಗಳು

ಹೋಲಿಕೆ	ವಿವರಣೆ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶ	ಅಲಂಕಾರ	ವಚನಕಾರ
ಪಿಂಡಿಗೆ (ಪೀಠ)	ಜೀವವೆಂಬ ಲಿಂಗವು ನೆಲೆ ನಿಲ್ಲಲು ದೇಹವೆಂಬ ಪೀಠವು ಆಧಾರ. ಇದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಗೆ ಅಡಿಪಾಯ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು
ವಿಮಾನ (ರಥ)	ಒಳಗಿನ ದೈವತ್ವವನ್ನು ಮರೆತು, ಬರೀ ದೇಹದ ಪೋಷಣೆ ಮಾಡುವುದು ಹೆಣವನ್ನು ಹೊತ್ತ ರಥದಂತೆ ವ್ಯರ್ಥ ಎಂದು ವಿಮರ್ಶಿಸಲು.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು
ಮನೆ	ದೇಹವು ದೈವಿಕ ಅನುಭವದ ಕೇಂದ್ರ. ಇಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ಪೀಠ, ಇಂದ್ರಿಯಾನುಭವಗಳು ನೈವೇದ್ಯ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಉರಿಲಿಂಗಪೆದ್ದಿ
ದಾಸೋಹ (ಸೇವೆ)	ಈ ದೇಹದಿಂದ ಮಾಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಾಯಕ, ಸೇವೆಯು ಭಗವಂತನಿಗೆ ಮಾಡುವ ಅರ್ಪಣೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಅಮುಗಿದೇವಯ್ಯ
ದೇಗುಲ/ದೇವಾಲಯ	ದೇಹವು ದೈವಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಆವಾಸಸ್ಥಾನ, ಪೂಜೆಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಜಕ್ಕಣಯ್ಯ, ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ
ಪ್ರಾಕಾರ (ಆವರಣ)	ದೇಹವು ದೇವಾಲಯದ ಹೊರ ಆವರಣವಾದರೆ, ಮನಸ್ಸು ಅದರೊಳಗಿನ ಗರ್ಭಗುಡಿ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಬಾಲಸಂಗಯ್ಯ
ಪಂಚಾಂಗ	ದೇಹವು 'ನಮಃಶಿವಾಯ' ಎಂಬ ಪಂಚಾಕ್ಷರಿ ಮಂತ್ರದ ಗೂಢವಾದ ನೆಲೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ನಿರಾಲಂಬ ಪ್ರಭುದೇವ
ಭೂಮಿ	ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ನಿಧಿಯು ದೇಹವೆಂಬ ಭೂಮಿಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ
ನಡುಮನೆ/ಮಠ	ದೇಹವು ಒಡೆಯನಿಲ್ಲದ, ಒಂಬತ್ತು ಬಾಗಿಲಿರುವ, ಯಾವಾಗ ಬೇಕಾದರೂ ಬೀಳಬಹುದಾದ ಅಸ್ಥಿರವಾದ ರಚನೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ
ದಂಡಿ (ಹೊರೆ)	ಅಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ದೇಹವು ಜನ್ಮಜನ್ಮಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಹೊತ್ತು ತೊಳಲುವ ಒಂದು ಹೊರೆ.	ರೂಪಕ, ಉಪಮಾ	ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ
ಹುತ್ತ	ದೇಹದಲ್ಲಿ ಅಜ್ಞಾನ, ನಿದ್ರೆ, ಸುಳ್ಳು ಎಂಬ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಹಾವುಗಳು ವಾಸವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸಲು.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ
ಲಿಂಗದೇಹ	ದೃಢಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಸಾಧಕನ ದೇಹವು ಸಾಮಾನ್ಯ ದೇಹವಾಗಿರದೆ, ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಲಿಂಗ ಸ್ವರೂಪವೇ ಆಗುತ್ತದೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ

 

ಭಾಗ 3: ವಚನಗಳಲ್ಲಿ "ಕಾಯ"ದ ಬಳಕೆ / ಹೋಲಿಕೆಗಳು

ಹೋಲಿಕೆ	ವಿವರಣೆ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶ	ಅಲಂಕಾರ	ವಚನಕಾರ
ಪೀಠಿಕೆ (ಪೀಠ)	ಮನಸ್ಸೆಂಬ ಲಿಂಗವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಶರಣನ ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಕಾಯವೇ ಪೀಠ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು
ಕೈಲಾಸ	ಶರಣನ ಪವಿತ್ರೀಕೃತ ಶರೀರವೇ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಶಿವನಿರುವ ಕೈಲಾಸ. ಬೇರೆ ಕೈಲಾಸವನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಬಸವಣ್ಣ, ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ, ಆದಯ್ಯ, ಇತ್ಯಾದಿ.
ಗುರು	ಪಿಂಡಾಂಡವಾದ ಈ ಶರೀರದಲ್ಲಿ, ಕಾಯವೇ ಗುರುವಿನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು, ಪ್ರಾಣವೇ ಲಿಂಗದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ಮಡಿವಾಳಪ್ಪ
ಇಷ್ಟಲಿಂಗಸ್ವರೂಪ	ಜ್ಞಾನದಿಂದ ಶರಣನ ಕಾಯವು ಕೇವಲ ಶರೀರವಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ, ಇಷ್ಟಲಿಂಗದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ದೇಶಿಕೇಂದ್ರ ಸಂಗನಬಸವಯ್ಯ
ಷಡಕ್ಷರಮಂತ್ರ ಶರೀರ	ಶರಣನ ಕಾಯವು ಕೇವಲ ಮಾಂಸದ ಮುದ್ದೆಯಲ್ಲ, ಅದು ಪಂಚಾಕ್ಷರಿ ಮಂತ್ರದಿಂದಲೇ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಜ್ಞಾನಕಾಯ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ
ಶಿವ / ಶಿವಕಾಯ	ಸಾಧನೆಯ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತನ ಕಾಯಕ್ಕೂ ಶಿವನ ಕಾಯಕ್ಕೂ ಯಾವುದೇ ಭೇದ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.	ರೂಪಕಾಲಂಕಾರ	ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ, ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ

 

---

ಭಾಗ 4: "ದೇಹ" ಮತ್ತು "ಕಾಯ" - ತಾತ್ವಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ

ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ "ದೇಹ" ಮತ್ತು "ಕಾಯ" ಕೇವಲ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳಲ್ಲ. ಅವು ಒಂದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣದ ಆರಂಭ ಮತ್ತು ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ತಾತ್ವಿಕ ನೆಲೆಗಳು.

1. ದೇಹ (ಭೌತಿಕ ಶರೀರ, ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತು) "ದೇಹ" ಎಂಬುದು ಪಂಚಭೂತಗಳಿಂದಾದ, ಹುಟ್ಟು-ಸಾವುಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ  ಜೈವಿಕ ಶರೀರ. ವಚನಕಾರರು ಇದನ್ನು ಒಂದು ಸಾಧ್ಯತೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಸವಾಲಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಾರೆ.

• ಸಾಧ್ಯತೆ: "ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ" (ಬಸವಣ್ಣ), "ದೇಹವೆ ಪಿಂಡಿಗೆ" (ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು) ಎಂದು ಅದನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾದ ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ಉಪಕರಣವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ.
• ಸವಾಲು: ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, "ದೇಹವೆಂಬ ಹುತ್ತ" (ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ) ಎಂದು ಅದರೊಳಗಿನ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು, "ದೇಹವೆಂಬ ದಂಡಿ" ಎಂದು ಅಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಅದು ಹೊರೆಯಾಗುವುದನ್ನು, ಮತ್ತು "ಹೆಣ ಹೊತ್ತ ವಿಮಾನ" (ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು) ಎಂದು ಅದರ ದುರ್ಬಳಕೆಯನ್ನೂ ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಹೀಗೆ 'ದೇಹ'ವು ಶರಣನ ಪಾಲಿಗೆ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳಬೇಕಾದ, ಸಂಸ್ಕರಿಸಬೇಕಾದ ಒಂದು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುವಾಗಿದೆ.

2. ಕಾಯ (ದೈವೀಕೃತ ಶರೀರ, ಸಿದ್ಧ ವಸ್ತು) "ಕಾಯ" ಎಂಬುದು ಜ್ಞಾನ, ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಾಯಕದಿಂದ ಸಂಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡ ಶರೀರ. ವಚನಕಾರರು ಈ ಪದವನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಅತ್ಯಂತ ಉನ್ನತ ಮತ್ತು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.

• ಇದು ಸಾಧನೆಯ ಫಲ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ "ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ" (ಬಸವಣ್ಣ, ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂಬ ಮಾತು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಶರೀರವೇ ಶಿವನ ವಾಸಸ್ಥಾನ.
• ಇದು ಉನ್ನತ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸ್ಥಿತಿ. "ಶಿವನ ಕಾಯವೇ ಭಕ್ತ, ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಶಿವ" (ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ) ಎನ್ನುವಲ್ಲಿ, ಜೀವ-ದೇವರ ನಡುವಿನ ಭೇದವೇ ಅಳಿಸಿಹೋಗುತ್ತದೆ.
• 'ಕಾಯ'ವನ್ನು ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೂ ನಕಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿ (ಹುತ್ತ, ದಂಡಿ ಇತ್ಯಾದಿ) ಹೋಲಿಸಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.

ಸಾರಾಂಶ: ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ಇರುವುದು 'ದೇಹ'. ಆದರೆ ಶರಣನು ತನ್ನ ಅರಿವು, ಆಚಾರ ಮತ್ತು ಕಾಯಕದ ಮೂಲಕ ಆ 'ದೇಹ'ವನ್ನು 'ಕಾಯ'ವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಈ ದೇಹದಿಂದ ಕಾಯದವರೆಗಿನ ಪಯಣವೇ ಶರಣಧರ್ಮದ ಸಾಧನೆಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ.

---

ಎಲ್ಲ ವಚನಗಳ ಪೂರ್ಣ ಪಾಠ ಕೆಳಗಡೆ ಇದೆ.  

ಅಧ್ಯಾಯ 1: ದೇಹ - ಒಂದು ಸಾಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸವಾಲು

I. ದೇಹ - ಒಂದು ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರ (ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಸಾಧ್ಯತೆ)

1. ಬಸವಣ್ಣ (821): ಉಳ್ಳವರು ಶಿವಾಲಯವ ಮಾಡುವರು: ನಾನೇನ ಮಾಡುವೆ? ಬಡವನಯ್ಯಾ. ಎನ್ನ ಕಾಲೇ ಕಂಬ, ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ,ಶಿರ ಹೊನ್ನ ಕಳಸವಯ್ಯಾ. ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವ, ಕೇಳಯ್ಯಾ: ಸ್ಥಾವರಕ್ಕಳಿವುಂಟು, ಜಂಗಮಕ್ಕಳಿವಿಲ್ಲಾ!

2. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (195): ಕಾಲೇ ಕಂಬಗಳಾದವೆನ್ನ, ದೇಹವೇ ದೇಗುಲವಾಯಿತ್ತಯ್ಯಾ! ಎನ್ನ ನಾಲಗೆಯೆ ಗಂಟೆ, ಶಿರ ಸುವರ್ಣದ ಕಳಸ-ಇದೇನಯ್ಯಾ! ಸರವೆ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಸಿಂಹಾಸನವಾಗಿದ್ದಿತ್ತಯ್ಯಾ. ಗುಹೇಶ್ವರಾ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಪಲ್ಲಟವಾಗದಂತಿದ್ದೆನಯ್ಯಾ.

3. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (554): ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ, ಕಾಲೇ ಕಂಬ, ಶಿರಸ್ಸೇ ಶಿಖರ ನೋಡಾ. ಹೃದಯಕಮಲಕರ್ಣಿಕಾವಾಸವೇ ಸಿಂಹಾಸನ. ಮಹಾಘನಪರತತ್ವವೆಂಬ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗವ ಮೂರ್ತಿಗೊಳಿಸಿ, ಪರಮಾನಂದಾಮೃತಜಲದಿಂದ ಮಜ್ಜನಕ್ಕೆರೆದು, ಮಹಾದಳಪದ್ಮದ ಪುಷ್ಪದಿಂದ ಪೂಜಿಸಿ, ಪರಮ ಪರಿಣಾಮವೆಂಬ ನೈವೇದ್ಯವ ಗಡಣಿಸಿ, ಪ್ರಾಣಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಣಸಂಬಂಧವಾದ ಪೂಜೆಯ ಮಾಡುತ್ತಿರ್ದೆನು ಕಾಣಾ, ಮಹಾಲಿಂಗಗುರು ಶಿವಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವೇ.

4. ಜಕ್ಕಣಯ್ಯ (609, 714): ದೇಹವೆಂಬ ದೇಗುಲದೊಳಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ಶಿವಾಲಯವಿಪ್ಪುವು ನೋಡಾ. ಆ ಶಿವಾಲಯದೊಳಗೊಬ್ಬ ಪೂಜಕನು ತ್ರಿಕೂಟದಲ್ಲಿ ನಿಂದು ಪರಂಜ್ಯೋತಿಯೆಂಬ ಲಿಂಗವ ಕೂಡಿ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ ಶರಣನ ಎನಗೊಮ್ಮೆ ತೋರಿಸಯ್ಯ ಝೇಂಕಾರ ನಿಜಲಿಂಗಪ್ರಭುವೆ.

ದೇಹವೆಂಬ ದೇಗುಲದೊಳಗೆ ಒಬ್ಬ ಸತಿಯಳು ನಿಂದಿರುವುದ ಕಂಡೆನಯ್ಯ. ಆ ಸತಿಯಳ ಸಂಗದಿಂದ ಅಂಗಲಿಂಗಸಂಬಂಧವ ಗರ್ಭೀಕರಿಸಿಕೊಂಡು ನಿರಂಜನದೇಶಕೆ ಹೋಗಿ ನಿಃಪ್ರಿಯವಾದ ಸೋಜಿಗವ ನೋಡಾ ಝೇಂಕಾರ ನಿಜಲಿಂಗಪ್ರಭುವೆ.

5. ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ (476): ದೇಹವೆಂಬ ದೇಗುಲದೊಳಗೆ ಭಾವಸಿಂಹಾಸನವ ಮಾಡಿ, ಜೀವದೊಡೆಯನ ಪೂಜಿಸಬಲ್ಲಡೆ ದೇವರಿಗೆ ದೇವರೆಂಬೆನಯ್ಯಾ ಅಖಂಡೇಶ್ವರಾ!

6. ಸಿದ್ಧರಾಮೇಶ್ವರ (652): ದೇಹವೆಂಬ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದವರ ಮೂವರು ಮಂದಿಯ ಕಾಣದೆ ಕಂಗೆಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ ಗುರುವೆ. ದೇಗುಲದೊಡೆಯರ ಕರತಂದು ದೇವಾಲಯದಂತುವ ತೋರಾ ಕಪಿಲಸಿದ್ಧಮಲ್ಲಿನಾಥಯ್ಯಾ.

 

II. ಸಾಧನೆಯ ಉಪಕರಣವಾಗಿ ದೇಹ

7. ಉರಿಲಿಂಗಪೆದ್ದಿ (144): ದೇಹವೆಂಬ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಾಲಿಂಗವೆಂಬರಸು ಮನವೆಂಬ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಮೂರ್ತಿಗೊಂಡಿರಲು, ಅಂತಃಕರಣವೆಂಬ ಪರಿಚಾರಕರುಗಳ ಕೈಯಿಂದ ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳೆಂಬ ಪರಿಯಾಣದಲ್ಲಿ ಶಬ್ದ ಸ್ಪರ್ಶ ರೂಪು ರಸ ಗಂಧಂಗಳೆಂಬ ಪದಾರ್ಥಂಗಳನೆಡೆಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸವಿವುತ್ತಿರಲು ಆನಂದವೆ ಮಹಾಪ್ರಸಾದವಾಗಿ, ಉರಿಲಿಂಗಪೆದ್ದಿಪ್ರಿಯ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರನು ಸದಾ ಸನ್ನಹಿತ ಕಾಣಿರೆ.

8. ಬಾಲಸಂಗಯ್ಯ ಅಪ್ರಮಾಣ ದೇವ (305): ಎನ್ನ ದೇಹವೆಂಬ ಪ್ರಾಕಾರದೊಳು ಮನವೆಂಬ ಶಿವಾಲಯ ನೋಡಾ. ಮನವೆಂಬ ಶಿವಾಲಯದೊಳು ಚಿದ್ರೂಪವೆಂಬ ಸಿಂಹಾಸನ ನೋಡಾ. ಚಿದ್ರೂಪವೆಂಬ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ಪ್ರಕಾಶವೆಂಬ ಲಿಂಗವ ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿ ನಿಶ್ಚಿಂತವೆಂಬ ಹಸ್ತದಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸಲು ಭವಮಾಲೆ ಹಿಂಗಿ ಭವರಹಿತನಾದೆನು ಕಾಣಾ ಅಪ್ರಮಾಣಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ.

9. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (184): ಪೂಜಿಸಿ ಕೆಳಯಿಂಕೆ ಇಳುಹಲದೇನೊ? ಅನಾಗತ ಪೂಜೆಯ ಮಾಡಲದೇನೊ? ದೇಹವೆ ಪಿಂಡಿಗೆ, ಜೀವವೆ ಲಿಂಗ-ಗುಹೇಶ್ವರಾ.

10. ಅಮುಗಿದೇವಯ್ಯ (5) / ಅಜಗಣ್ಣ ತಂದೆ (5): ಆಯುಃ ಕಮಂ ಚ ವಿತ್ತಂ ಚ| ವಿದ್ಯಾ ನಿಧಾನಮೇವಚಃ| ಎಂದು ಇದಕಂಜಿ ಉಮ್ಮಳಿಸುವ ಮಾಯಾಪ್ರಸೂತ ಮನವ ನೋಡಾ! ಆಯುಷವೇ ಲಿಂಗ, ಶ್ರೀಯೆ ಜಂಗಮ, ನಿಧಾನವೇ ಸುಜ್ಞಾನ, ವಿದ್ಯವೆ ಶಿವಮಂತ್ರ, ದೇಹವೆ ದಾಸೋಹವೆಂಬುದು ಶ್ರೀ ಗುರು ಬರದನಾಗಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಶಿಶುವಿಂಗೆ ಬೇರೆ ಬಟ್ಟಲ ಬಯಸಿದರೊಳರೆ ಮಹಾಘನ[ಸಿದ್ಧ]ಸೋಮೇಶ್ವರನಲ್ಲಿ ಅಯೋನಿಸಂಭವನಾದ ಶರಣಂಗೆ.

11. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (365): ಚಿತ್ತದ ಕಳೆಯಲ್ಲಿ ಸದ್ವಿವೇಕವೆಂಬ ಲಿಂಗಕಳೆ ಉದಯಿಸಿ ಮಹಾಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾಶವಾಗಿ ಮೆರೆವುತ್ತಿಹ ಚಿಲ್ಲಿಂಗವು ಶರಣನ ದೇಹವೆಂಬ ಭೂಮಿಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಪ್ಪುದು ನೋಡಾ. ನೆಲನ ಮರೆಯ ನಿಧಾನದಂತೆ, ಷಡಾಧಾರದಲ್ಲಿ ಷಡಾದಿಯಾಗಿ ಷಡಾತ್ಮಕನಾಗಿಪ್ಪುದು ನೋಡಾ. ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಂಗಳಲ್ಲಿ ಪಂಚವದನನಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತಿಪ್ಪುದು ನೋಡಾ. ದಶವಾಯುಗಳ ಕೂಡಿ ದೆಸೆದೆಸೆಗೆ ನಡೆವುತ್ತ ವಿಶ್ವಚೈತನ್ಯನಾಗಿಪ್ಪುದು ನೋಡಾ. ಸರ್ವಾಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ತನ್ಮಯವಾಗಿಪ್ಪುದು ನೋಡಾ. ಮನದಲ್ಲಿ ಮತಿಯ ಕಣಜ, ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗವಾಗಿ ಎನ್ನ ಬ್ರಹ್ಮರಂಧ್ರದಲ್ಲಿ ತೊಳಗಿ ಬೆಳಗುವ ಪರಂಜ್ಯೋತಿ ನೀನೇ, ಮಹಾಲಿಂಗಗುರು ಶಿವಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವೇ.

III. ದೇಹದ ಅಪಾಯಗಳು ಮತ್ತು ನಶ್ವರತೆ (ಸವಾಲುಗಳು)

12. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (19): ದೇಹವೆಂಬುದೊಂದು ನಡುಮನೆಗೆ, ಕಾಲುಗಳೆರಡು ಕಂಬ ಕಂಡಯ್ಯ. ಬೆನ್ನೆಲು ಬೆಮ್ಮರ ಎಲುಗಳು. ನರದ ಕಟ್ಟು ಚರ್ಮದ ಹೊದಕೆ. ಒಂದು ಮಠಕ್ಕೆ ಒಂಬತ್ತು ಬಾಗಿಲು. ಆ ದಾರಿಯಾಗೆ ಹೋಹ ಬಾಹರಿಗೆ ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲ. ಒಡೆಯರಿಲ್ಲದ ಮನೆಯಂತೆ ಆವಾಗ ಕೆಡುವದೆಂದರಿಯಬಾರದು. ಬಿಡು ಮನೆಯಾಸೆಯ. ಬೇಗ ವಿರಕ್ತನಾಗು ಮರುಳೆ. ಪಡೆವೆ ಮುಂದೆ ಮುಕ್ತಿಯ, ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರನಲ್ಲಿ ಒಂದಾಹ ಸೌಖ್ಯವನು.

13. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (43): ಬಡಕಲ ಪಶುವಿಂಗೆ ಬಲುದಂಡಿಯ ಕಟ್ಟಿದರೆ ಎಳೆದೆಳೆದು ಸಾವಂತೆ, ಸಾವುತ್ತಿದೆ ನೋಡಾ. ಅಜ್ಞಾನ ಜಡಜೀವರು ದೇಹವೆಂಬ ದಂಡಿಯ ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು, ಬಿಡಲುಪಾಯುವ ಕಾಣದೆ, ಹೊತ್ತು ತೊಳಲುತ್ತಿದ್ದರಲ್ಲ, ಜನ್ಮಜನ್ಮಾಂತರದಲ್ಲಿ. ಶಿವಭಕ್ತಿಯೆಂಬ ಸಜ್ಜನಿಕೆ ಬಂದರೀದೇಹವೆಂಬ ದಂಡಿಯ ಬಿಡಿಸುವ[ನ]ಯ್ಯಾ, ಕರುಣಿ ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರನು.

14. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (44, 104): ದೇಹವೆಂಬ ಹುತ್ತಿನೊಳಗೆ, ನಿದ್ರೆಯೆಂಬ ಕಾಳೋರಗನೆದ್ದು ಕಡಿಯಲು ಮೂರ್ಛಿತರಾದರಯ್ಯ, ದೇವದಾನವ ಮಾನವರೊಳಗಾದೆಲ್ಲಾ ಜೀವರು. ಆವಾಗ ಬಂದು ಕಡಿದೀತೆಂದು ಕಾಣಬಾರದು. ದಿವಾ ರಾತ್ರಿಯೆನ್ನದೆ ಬಂದು ಕಡಿಯಲೊಡನೆ ವಿಷ ಹತ್ತಿ ಸತ್ತವರಿಗೆಣೆಯೆಂಬಂತೆ ಜೀವನ್ಮೃತರಾದರಯ್ಯ. ಶಿವಜ್ಞಾನವೆಂಬ ನಿರ್ವಿಷವ ಕಾಣದೆ ನಿದ್ರಾಸರ್ಪನ ಬಾಯಿಗೀಡಾದರು ಕಾಣಾ, ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರ.

ಆವ ವೇಷವ ಧರಿಸಿದಡೇನು? ದೇಹವೆಂಬ ಹುತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ಹುಸಿ ಎಂಬ ಸರ್ಪ, ಸಜ್ಜನರನಟ್ಟಿ ಕಡಿದಡೆ, ವಿಷದ ಮೂರ್ಛೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರ್ದರಯ್ಯ ಸಜ್ಜನರು. ಶಿವಜ್ಞಾನವೆಂಬ ನಿರ್ವಿಷವ ಕೊಂಡು, ಓಂನಮಃಶಿವಾಯ ಎಂಬ ಮಂತ್ರವ ಜಪಿಸಿ, ವಿಷವಂ ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಂಡರಯ್ಯ. ಸರ್ಪ ಕಚ್ಚಿ ಏರಿ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಹೋಯಿತೆಂಬಂತೆ, ನಿಂದಕರಿಗೆ ನಿಂದಿಸಿತೆ ಬಂದಿತ್ತಲ್ಲದೆ, ಅಲ್ಲಿ ತಮಗೊಂದಾಗಿಲ್ಲ. ಸಜ್ಜನರು ನೊಂದ ನೋವು ಸುಮ್ಮನೆ ಹೋಹುದೆ, ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರ, ಅವರಲ್ಲಿ ನೀವಿಪ್ಪಿರಾಗಿ?

15. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (1490): ಲೋಕ ಅಳುತ್ತಿದೆ, ಇದ ಬೇಕು ಬೇಡ ಎಂಬವರ ಒಬ್ಬರನು ಕಾಣೆ. ದೇಹವೆಂಬುದೊಂದು ವಿಮಾನವ ಮಾಡಿ ದೇವರೆಂಬುದೊಂದು ಹೆಣನ ಮಾಡಿ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿ, ದೇವರು ಸತ್ತರೂ ತಮ್ಮಡಿ ಉಳಿದಡೆ ದೇಗುಲ ಹಾಳಾಯಿತ್ತ ನಾ ಕಂಡೆ. ಅಂಡಜದವರೆಲ್ಲ ಮುಂಡೆಯರಾದರು ನಿಮ್ಮ ಕಂಡವರು ಅಳಿದರೆ ಗುಹೇಶ್ವರಾ.

---

 

ಅಧ್ಯಾಯ 2: ಕಾಯ - ಸಾಧನೆಯ ಸಿದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕೈಲಾಸ

IV. ಕಾಯ - ಪರಿವರ್ತಿತ ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಿತಿ

16. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು (232): ಉದಕದಲುತ್ಪತ್ಯವಾದ ಶತಪತ್ರದಂತೆ ಸಂಸಾರಸಂಗವ ತಾ ಹೊದ್ದದಿರಬೇಕು. ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಪೀಠಿಕೆ, ಮನವೇ ಲಿಂಗವಾದ ಬಳಿಕ, ಕೊರಳಲ್ಲಿ ನಾಗವತ್ತಿಗೆ ಏಕೊ ಶರಣಂಗೆ? ಗುಹೇಶ್ವರಾ.

17. ಮಡಿವಾಳಪ್ಪ / ಕಡಕೋಳ ಮಡಿವಾಳಪ್ಪ (72): ಭೂಮಿ ಜಲ ಅಗ್ನಿ ಗಾಳಿ ಆಕಾಶ ಇವು ಮೊದಲಾದ ಪಂಚಕದಿಂದುದಿಸಿದುದೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವೆನಿಸಿತ್ತು. ಅದರ ಸೂತ್ರವಿಡಿದು ಬಂದದ್ದೇ ಪಿಂಡಾಂಡವೆನಿಸಿತ್ತು. ರವಿ ಚಂದ್ರ ಆತ್ಮದಿ ಅಂಗವೆನಿಸಿತ್ತು. ಪಿಂಡಾಂಡದಿ ತೋರುವ ಕಾಯವೇ ಗುರುವಾಗಿ, ಪ್ರಾಣವೆ ಲಿಂಗವಾಗಿ, ಜ್ಞಾನವೆ ಜಂಗಮವಾಗಿ, ಮುಂದೆ ಕಾಯದೊಳು ಕಾಂಬ ಅರುವಿನ ಬೆಳಗೆ ವಿಭೂತಿ, ಅರುವಿನ ಕರಣವೇ ಪಾದೋದಕ, ಅರುವಿನ ಆನಂದವೇ ಪ್ರಸಾದ, ಅರುವಿನ ಕೃಪೆಯೇ ರುದ್ರಾಕ್ಷಿ, ಅರುವು ತಾನೇ ಆಗು ಮೆರೆದುದೇ ಮಂತ್ರ ಇಂತು ಪಿಂಡಾಂಡಪಂಚಕ ಅಷ್ಟತನು ಒಳಗೊಂಡು ಕಾಂಬುದೊಂದೀ ಪರಿಯ ಅಷ್ಟಾವರಣವಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠಗುರುವೆ ನಿರುಪಮ ನಿರಾಳ ಮಹತ್ಪ್ರಭು ಮಹಾಂತಯೋಗಿ.

18. ಕಾಡಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ: ಸರ್ವಾಂಗಲಿಂಗಮಯವಾದ ಒಬ್ಬ ಶಿವಭಕ್ತನ ದರ್ಶನವಾದವರಿಗೆ ಅನಂತಕೋಟಿ ಪುಣ್ಯ ಫಲದೊರಕೊಂಬುವದು. ಅದೆಂತೆಂದೊಡೆ : ಆತನ ಮಂದಿರವೇ ಶಿವಲೋಕ. ಆತನ ಕಾಯವೇ ಸತ್ಯಲೋಕ. ಆತನ ಅಂಗದ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಲಿಂಗವೇ ಅನಾದಿಪರಶಿವಲಿಂಗ, ಆತನ ಅಂಗಳವೇ ವಾರಣಾಸಿ. ಅಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೂರಾ ಅರುವತ್ತುಕೋಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರಂಗಳಿರುವವು. ಆತನ ಬಚ್ಚಲವೇ ಗಂಗಾತೀರ. ಅಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೂರರುವತ್ತುಕೋಟಿ ತೀರ್ಥಂಗಳಿರ್ಪವು. ಇಂತಪ್ಪ ನಿರ್ಣಯವನು ಸ್ವಾನುಭಾವಗುರುಮುಖದಿಂ ತಿಳಿದು, ವಿಚಾರಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಲರಿಯದೆ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದು ತಿರುಗುವ ವ್ರತಭ್ರಷ್ಟ ಅನಾಚಾರಿ ಮೂಳಹೊಲೆಯರಿಗೆ ನಾನೇನೆಂಬೆನಯ್ಯ ಕಾಡನೊಳಗಾದ ಶಂಕರಪ್ರಿಯ ಚನ್ನಕದಂಬಲಿಂಗ ನಿರ್ಮಾಯಪ್ರಭುವೆ.

19. ಬಾಚಿಕಾಯಕದ ಬಸವಣ್ಣ: ಪೃಥ್ವಿ ಅಪ್ಪು ಅಗ್ನಿ ವಾಯು ಆಕಾಶವೆಂಬ ಪಂಚರತ್ನದ ಹೃತ್ಕಮಲಕರ್ಣಿಕಾಕಮಲಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ರವೆಯ ಸುತ್ತು ಮುಚ್ಚಿ, ಅಲ್ಲಿಪ್ಪ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ತನುತ್ರಯ ಜ್ಯೋತಿಯ ಮಾಡಿ ನಿಮ್ಮ ಶರಣರ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಬಸವಪ್ರಿಯ ವಿಶ್ವಕರ್ಮಟಕ್ಕೆ ಕಾಳಿಕಾವಿಮಲ ರಾಜೇಶ್ವರಲಿಂಗವು ನಿರಾಳ.

V. ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ - ಶರಣರ ಒಕ್ಕೊರಲಿನ ಘೋಷಣೆ

20. ಬಸವಣ್ಣ (873) ಶರಣ ನಿದ್ರೆಗೆಯ್ದರೆ ಜಪ, ಕಾಣಿರೊ, ಶರಣನೆದ್ದು ಕುಳಿತರೆ ಶಿವರಾತ್ರಿ, ಕಾಣಿರೋ; ಶರಣ ನಡೆದುದೆ ಪಾವನ, ಕಾಣಿರೊ, ಶರಣ ನುಡಿದುದೆ ಶಿವತತ್ತ್ವ, ಕಾಣಿರೋ! ಕೂಡಲಸಂಗನ ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ, ಕಾಣಿರೋ!

21. ಷಣ್ಮುಖಸ್ವಾಮಿ (78, 183, 188, 607): ಶಿವಶಿವಾ ಎಂದು ಶಿವನ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತ ಶ್ರೀ ವಿಭೂತಿಯ ಧರಿಸಿ, ಶ್ರೀ ಮಹಾದೇವನ ಪೂಜಿಸುವಾತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಆತನ ನಡೆಯೇ ಪಾವನ, ಆತನ ನುಡಿಯೇ ಆಗಮ. ಆತನ ದರುಶನ ಸ್ಪರುಶನವೇ ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಸಾಲೋಕ್ಯಪದವು ನೋಡಾ! ಆ ಮಹಾತ್ಮನಿಂದಧಿಕರು ಮೂಲೋಕದೊಳಗಿಲ್ಲ ನೋಡಾ ಅಖಂಡೇಶ್ವರಾ.

ಭಕ್ತನ ನಡೆ ಶುದ್ಧ, ಭಕ್ತನ ನುಡಿ ಶುದ್ಧ, ಭಕ್ತನ ತನು ಶುದ್ಧ, ಭಕ್ತನ ಮನ ಶುದ್ಧ, ಭಕ್ತನ ಭಾವ ಶುದ್ಧ, ಭಕ್ತನ ಸರ್ವಕ್ರಿಯೆಯೆಲ್ಲ ಶುದ್ಧ ಅಖಂಡೇಶ್ವರಾ, ನೀ ಒಲಿದ ಸದ್ ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸವಯ್ಯ.

ಮುಕ್ತಿಯ ಪಡೆವೆನೆಂದು ಯುಕ್ತಿಗೆಟ್ಟು ಸಕಲ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಂಗಳಿಗೆಡೆಯಾಡಿ ತೊಟ್ಟನೆ ತೊಳಲಿ ಬಳಲಿ ಬೆಂಡಾಗಲೇತಕೊ? ಒಬ್ಬ ಶಿವಭಕ್ತನ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಎಂಬತ್ತೆಂಟುಕೋಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರಂಗಳಿರ್ಪವು. ಆತನ ಬಚ್ಚಲಲ್ಲಿ ಅರವತ್ತಾರು ಕೋಟಿ ತೀರ್ಥಂಗಳಿರ್ಪವು. ಆತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಆತನಂಗದಮೇಲಿರ್ಪ ಲಿಂಗವೇ ಅನಾದಿಪರಶಿವನು. ಇದು ಕಾರಣ, ಅಂತಪ್ಪ ಸದ್ ಭಕ್ತನ ಗೃಹಮಂ ಪೊಕ್ಕು, ಆತನ ದರ್ಶನ ಸ್ಪರ್ಶನವಾದಾತಂಗೆ ಅನಂತಕೋಟಿ ಭವಪಾತಕಂಗಳು ಪರಿಹಾರವಪ್ಪವು ನೋಡಾ! ಆತನ ಒಕ್ಕುಮಿಕ್ಕುದ ಕೊಂಡಾತಂಗೆ ಮುಂದೆ ಮುಕ್ತಿಯಪ್ಪುದು ತಪ್ಪದು ನೋಡಾ ಅಖಂಡೇಶ್ವರಾ.

ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸವಾಗಿ, ಮನವೇ ಮಹಾಲಿಂಗವಾಗಿ, ಭಾವವೇ ಅವಿರಳಪುಷ್ಪದ ಪೂಜೆಯಾಗಿ, ಅಖಂಡ ಪರಿಪೂರ್ಣಜ್ಞಾನದ ಬೆಳಗಿನೊಳಗೆ ಸುಳಿವ ಮಹಾಶರಣರ ತೋರಿಸಿ ಬದುಕಿಸಯ್ಯಾ ಎನ್ನ ಅಖಂಡೇಶ್ವರಾ.

22. ಆದಯ್ಯ: ಇದು ಕಾರಣ ಶಿವಭಕ್ತನಿರ್ದುದೆ ಅವಿಮುಕ್ತಕ್ಷೇತ್ರ. ಆತನ ಶಿರವೆ ಶ್ರೀಪರ್ವತ, ಭಾಳವೇ ಕೇತಾರ, ಭ್ರೂಮಧ್ಯವೇ ವಾರಣಾಸಿ, ನೇತ್ರವೇ ಪ್ರಯಾಗ, ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಂಗಳೇ ಸರ್ವತೀರ್ಥಂಗಳು, ಪಾದವೇ ಅಷ್ಟಾಷಷಿ* ಕ್ಷೇತ್ರಂಗಳು, ಇಂತಪ್ಪ ಪವಿತ್ರಗಾತ್ರನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಇಂತಪ್ಪ ಸದ್ಭಕ್ತನನೆನಗೆ ತೋರಿಸಿ ಬದುಕಿಸಾ ಸೌರಾಷ್ಟ್ರ ಸೋಮೇಶ್ವರಾ.

23. ಅಂಬಿಗರ ಚೌಡಯ್ಯ: ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಮೂರುತಿಯಾದ ಪರಶಿವನೆ ಗುರುನಾಮದಿಂ ಬಂದು ಇಷ್ಟಲಿಂಗವ ಧರಿಸಿ, ಪಂಚಾಕ್ಷರಿಯ ಬೋಧಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಆ ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಅವನ ಒಡಲೆ ಸೇತುಬಂಧ ರಾಮೇಶ್ವರ. ಅವನ ಶಿರವೆ ಶ್ರೀಶೈಲ. ಆತ ಮಾಡುವ ಆಚಾರವೆ ಪಂಚಪರುಷ.

24. ಘನಲಿಂಗಿದೇವ: ಇಂತೆಂದುದಾಗಿ ಆ ನಿರಾಕಾರಬ್ರಹ್ಮನೇ ಶಿವನು. ಆ ಶಿವನ ಧರಿಸಿಪ್ಪ ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ. ಇದಲ್ಲದೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕೈಲಾಸ ಬೇರೊಬ್ಬ ಶಿವನುಂಟೆಂದು ಭ್ರಮೆಗೊಂಡು ಮನವನೆರಡುಮಾಡಿಕೊಂಬುದು ಅಜ್ಞಾನ ನೋಡಾ.

25. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (370): ಘಟಮಠೋಪಾಧಿಯೊಡನೆ ಕೂಡಿ, ಆಕಾಶವಿದ್ದಿತ್ತೆಂದೊಡೆ ಆ ಘಟಮಠದಂತೆ ಖಂಡಿತವಹುದೆ ಅಖಂಡಬಯಲು? ಪಿಂಡದೊಳಗಾತ್ಮನಿದ್ದನೆಂದೊಡೆ, ಆ ಪಿಂಡದಂತೆ ಖಂಡಿತನಹನೆ? ಪರಿಪೂರ್ಣ ಪರಂಜ್ಯೋತಿ ಪರಮಾತ್ಮನು ಷಟ್ತ್ರಿಂಶತ್ ತತ್ವಂಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಜ್ಞಾನಪಿಂಡದೊಳಗೆ, ಹೃದಯಕಮಲಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಮೂರ್ತಿಗೊಂಡಿದ್ದನಯ್ಯ. ಜಲದೊಳಗೆ ಹೊಳೆವಾಗಸದಂತೆ, ಮನದೊಳಗೆ ಮನರೂಪನಾಗಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿದ್ದನಯ್ಯ ಪರಶಿವನು. ಇಂತಾದ ಕಾರಣ, ಸಪ್ತಧಾತು ಸಮೇತವಾದ ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸವಾಯಿತ್ತು, ಮನ ಸಿಂಹಾಸನವಾಯಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರಂಗೆ.

VI. ಅನುಭಾವದ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ಕಾಯ

26. ನಿರಾಲಂಬ ಪ್ರಭುದೇವ (3): ಪಂಚಾಂಗವೆಂಬ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ: ಪಂಚವೆಂದರೆ ಐದು; ಅಂಗವೆಂದರೆ ದೇಹ. ಈ ಉಭಯ ಕೂಡಿದರೆ ದೇಹವಾಯಿತ್ತು. ಈ ದೇಹವೆ ಪಂಚಾಂಗವೆನಿಸಿತ್ತು. ಅದು ಹೇಗೆಂದಡೆ: ನಕಾರ ಮಕಾರ ಶಿಕಾರ ವಕಾರ ಯಕಾರದ ನಿಕ್ಷೇಪವನರಿವುದೇ ಪಂಚಾಂಗ. ಕ್ರಿಯಾ ಜ್ಞಾನ ಇಚ್ಫಾ ಆದಿ ಪರಾ ಚಿಚ್ಫಕ್ತಿಯ ಎಚ್ಚರನರಿವುದೆ ಪಂಚಾಂಗ. ಇಚ್ಫೆಯೊಳಗಿರುವುದೆ ಪಂಚಾಂಗವಯ್ಯ. ನಿಸ್ಸಂಗ ನಿರಾಳ ನಿಜಲಿಂಗಪ್ರಭುವೆ.

27. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (202): ಆಧಾರ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ನಕಾರ ಸ್ವಾಯತ. ಸ್ವಾಧಿಷ್ಠಾನ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಮಃಕಾರ ಸ್ವಾಯತ. ಮಣಿಪೂರಕ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಶಿಕಾರ ಸ್ವಾಯತ. ಅನಾಹತ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ವಾಕಾರ ಸ್ವಾಯತ. ವಿಶುದ್ಧಿ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಯಕಾರ ಸ್ವಾಯತ. ಆಜ್ಞಾ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂಕಾರ ಸ್ವಾಯತ. ಇದು ಕಾರಣ, ಶರಣನ ಕಾಯವೇ ಷಡಕ್ಷರಮಂತ್ರ ಶರೀರವಾಗಿ, ಸರ್ವಾಂಗವೆಲ್ಲವು ಜ್ಞಾನ ಕಾಯ ಕಾಣಾ, ಮಹಾಲಿಂಗಗುರು ಶಿವಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವೇ.

28. ದೇಶಿಕೇಂದ್ರ ಸಂಗನಬಸವಯ್ಯ (91): ತೂರ್ಯಾನಂದಮಯ ಶರಣನು ತಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮವೆಂದು ನುಡಿದುಕೊಂಡು ಸತ್ಕ್ರಿಯಾನುಭಾವರತಿಯನರಿಯದೆ, ಭಾವದತ್ತ ಹೋಗುವ ಗೊಡ್ಡು ವೇದಾಂತಿಯಂತಲ್ಲ. ಅದೇನು ಕಾರಣವೆಂದೊಡೆ, ತನ್ನ ಕಾಯವೇ ಇಷ್ಟಲಿಂಗಸ್ವರೂಪವಾದ ಕಾರಣ. ತಾನು ದೇಹಿಯಾಗಿ ಲಿಂಗವೇ ನಿರ್ದೇಹಿಯಾಗಿ ತಾನು ಮಲಮಾಯಾ ಪಾಶಬದ್ಧನಾಗಿ ಲಿಂಗವೇ ನಿರ್ಮಲ ನಿರ್ಮಾಯ ಪಾಶವಿರಹಿತನೆಂದು ಸಮ್ಯಕ್‍ಜ್ಞಾನಾನುಭಾವದನುವರಿಯದೆ ಸೂತಕಿಯಾಗಿ, ಭಿನ್ನವಿಟ್ಟರ್ಚಿಸಿ ಫಲಪದವಡೆದು ಭೋಗಿಸಿ ಎಡೆಯಾಡುವ ಶೈವಸಿದ್ಧಾಂತಿಯಂತಲ್ಲ. ಅದೇನು ಕಾರಣವೆಂದೊಡೆ, ಚಿತ್ಪ್ರಣವಲಿಂಗ ತಾನಾದ ಕಾರಣ. ಭಿನ್ನಾಭಿನ್ನವಳಿದು ಗುರುನಿರಂಜನ ಚನ್ನಬಸವಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಪರಮಸುಖಪರಿಣಾಮಿಯಾಗಿರ್ದೆನು.

29. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ (128): ಊರ್ಧ್ವಮುಖವಾದ, ಅನಂತೇಶನೆಂಬ ವಾಸುಕಿಯ ಶಿರದ ಮೇಲಿಹ ಅಷ್ಟದಳಾಬ್ಜ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಒಪ್ಪುತ್ತಿಹ ಶುದ್ಧವಿದ್ಯೆಯೇ ಪೀಠವಾದ ಶಿವಲಿಂಗವೊಂದರಲ್ಲಿ, ದೃಢಭಕ್ತಿಯುಳ್ಳಾತನ ದೇಹವೇ ಲಿಂಗದೇಹವು. ಆ ಚಿದ್ರೂಪನಾದ ಪರಮ ಸ್ವರೂಪನ ಮೂರ್ತಿ ತಾನೇ ಇಷ್ಟಲಿಂಗವು. ಆ ಇಷ್ಟಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ದೇಹವನಡಗಿಸಿದ ಮಹಾತ್ಮನ ಮನ ಬುದ್ಧಿ ಅಹಂಕಾರ ಇಂದ್ರಿಯಾದಿ ಗುಣಂಗಳು ಜನನಾದಿ ವಿಕಾರಂಗಳ ಹೊದ್ದವಾಗಿ, ಆತ ನಿರ್ದೇಹಿ, ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರನ ಶರಣನುಪಮಾತೀತನು.

30. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು (637, 590): ಶಿವನ ಕಾಯವೇ ಭಕ್ತ, ಭಕ್ತನ ಕಾಯವೇ ಶಿವ. ಶಿವನ ಚೈತನ್ಯವೇ ಭಕ್ತ, ಭಕ್ತನ ಚೈತನ್ಯವೇ ಶಿವನು ನೋಡಾ. ಭಕ್ತನ ಮನ ಭಾವ ಕರಣಂಗಳೇ ಭಕ್ತನು ನೋಡಾ. ಇದು ಕಾರಣ. ಶಿವನೇ ಭಕ್ತನು; ಭಕ್ತನೇ ಶಿವನು. ದೇವ ಭಕ್ತನೆಂಬ ಅಂತರವೆಲ್ಲಿಯದೋ? ಮಹಾಲಿಂಗಗುರು ಶಿವಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವೇ.

ಕಾಯದೊಳಗಣ ಜೀವ ಹೇಂಗಿಪ್ಪುದೆಂದಡೆ: ಒಳಗೊಂದು ಬೆಳಗುವ ಜ್ಯೋತಿಯಂತಪ್ಪುದಯ್ಯ. ಕಾಯವೇ ಶರಣ, ಜೀವವೇ ಲಿಂಗವೆಂಬ ಉಪಾಯವನಾರೂ ತಿಳಿಯರಲ್ಲಾ. ಜೀವನ ಬೆಳಗು ಕಾಯವ ನುಂಗಲು ಕಾಯ ನಿರವಯವಾಯಿತ್ತಯ್ಯಾ, ಮಹಾಲಿಂಗಗುರು ಶಿವಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವೇ.

31. ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ: ಇಂತಾದ ಬಳಿಕ, ಕಾಯವೇ ಶಿವಕಾಯವಾಗಿ, ಪ್ರಾಣವೇ ಪರಶಿವನಾಯಿತ್ತು. ಇಂತು, ಶ್ರೀಗುರುವಿನುಪದೇಶದಿಂದ ಸದ್ಯೋನ್ಮುಕ್ತನಾದೆನಯ್ಯಾ, ನಿಜಗುರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರ.

32. ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ (691): ಸ್ಥಲವಿಡಿದು ಸರ್ವದಲಾಯತವಾಗಿ. ಸಹಜವಿಡಿದು ನಿಜವಳವಟ್ಟುದಾಗಿ, ಅದಿದೆಂದೆನಲುಂಟೆ? ರೂಪವಲ್ಲ ನಿರೂಪವಲ್ಲ, ಕೂಡಲಚೆನ್ನಸಂಗಾ ನಿರ್ಗಮನವಾದ ಕಾಯವೇ ಕೈಲಾಸ.

33. ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು: ಬಸವಣ್ಣನೇ ಪತಿಯಾಗಿ, ನಾನೇ ಸತಿಯಾಗಿ ಶರಣನಾದೆನು ಕಾಣಾ. ಬಸವನೇ ಲಿಂಗವಾದ ಕಾರಣ ನಾನಂಗವಾದೆನು. ಕರ್ತೃವೇ ಬಸವಣ್ಣ, ಭೃತ್ಯನೇ ನಾನು. ಒಡೆಯನೇ ಬಸವಣ್ಣ, ಬಂಟನೇ ನಾನಾದಕಾರಣ ದೇಹವೇ ನಾನು, ದೇಹಿಯೇ ಬಸವಣ್ಣನಯ್ಯ. ಇದು ಕಾರಣ, ಎನ್ನ ನಡೆವ ಚೇತನ, ಎನ್ನ ನುಡಿವ ಚೇತನ, ಎನ್ನ ನಡೆ ನುಡಿಯೊಳಗಿಪ್ಪ ಸರ್ವ ಚೈತನ್ಯಾತ್ಮಕ ಬಸವಣ್ಣನಯ್ಯ. ಇಂತಪ್ಪ ಬಸವಣ್ಣನ ಶ್ರೀಪಾದದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿ ನಾನು ಶರಣನಾದೆನು ಕಾಣಾ, ಮಹಾಲಿಂಗಗುರು ಶಿವಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವೇ.