ಕಾಮಬಾಣ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಮನಸ್ಸು : ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ವಚನ

 

ಒಮ್ಮೆ ಕಾಮನ ಕಾಲ ಹಿಡಿವೆ,

ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಚಂದ್ರಮಂಗೆ ಸೆರಗೊಡ್ಡಿ ಬೇಡುವೆ.

ಸುಡಲೀ ವಿರಹವ, ನಾನಾರಿಗೆ ಧೃತಿಗೆಡುವೆ?

ಚೆನ್ನಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಕಾರಣ, ಎಲ್ಲರಿಗೆ ಹಂಗುಗಿತ್ತಿಯಾದೆನವ್ವಾ.

-- ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ.

https://savithru.blogspot.com/2025/08/125-english-translation.html

ಕಾಮಬಾಣ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಮನಸ್ಸು: ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ರೂಪಾಂತರ

ಭಾಗ I: ತಾತ್ವಿಕ ಅಡಿಪಾಯಗಳು: ಪೌರಾಣಿಕ ಮತ್ತು ದಾರ್ಶನಿಕ ಆಯಾಮಗಳು

ಭಾರತೀಯ ಚಿಂತನಾ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವನ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪುರಾಣಗಳು ಮತ್ತು ದರ್ಶನಗಳು ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ರೂಪಕಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ರೂಪಕಗಳಲ್ಲಿ, ಬಯಕೆಯ ತತ್ವವಾದ 'ಕಾಮ' ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಸಂಕೇತವಾದ 'ಚಂದ್ರ' ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದವು. ಇವು ಕೇವಲ ಬಾಹ್ಯ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಮಾನವ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಮೂಲಭೂತ ಶಕ್ತಿಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. 12ನೇ ಶತಮಾನದ ವಚನ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ಅನುಭಾವ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ, ಈ ಪೌರಾಣಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು ಆಂತರಿಕ, ಮಾನಸಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ವರದಿಯು ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರ ಪೌರಾಣಿಕ ಮತ್ತು ತಾತ್ವಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುತ್ತಾ, ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ವಚನಗಳೆಂಬ ಅನುಭಾವದ ಮೂಸೆಯಲ್ಲಿ ಅವು ಹೇಗೆ ಹೊಸ ಅರ್ಥವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಪರಿಶೋಧಿಸುತ್ತದೆ.

1. ಕಾಮ: ಬಯಕೆಯ ವಿಶ್ವ ತತ್ವ

1.1. ಪೌರಾಣಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ: ಜನನ, ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು 'ಅನಂಗ' ವಿರೋಧಾಭಾಸ

ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಮದೇವನನ್ನು ಪ್ರೀತಿ, ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯದ ಅಧಿದೇವತೆಯೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.¹ ಅವನ ಹುಟ್ಟಿನ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವು ಕಥೆಗಳಿವೆ. ಕೆಲವು ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಅವನು ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ ಬ್ರಹ್ಮನ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಜನಿಸಿದರೆ ², ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಕಡೆ ಅವನು ವಿಷ್ಣು ಅಥವಾ ಕೃಷ್ಣನ ಮಗನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.² ಈ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮೂಲಗಳು ಅವನು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ದೇವತೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಒಂದು ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವ ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತವೆ.

ಕಾಮದೇವನ ರೂಪವರ್ಣನೆ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿದೆ. ಅವನು ಕಬ್ಬಿನ ಬಿಲ್ಲಿಗೆ ಜೇನುನೊಣಗಳ ಹೆದೆಯನ್ನೇರಿಸಿ, ಐದು ಬಗೆಯ ಹೂವಿನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಸುಂದರ, ರೆಕ್ಕೆಯುಳ್ಳ ಯುವಕ.¹ ಈ ಐದು ಬಾಣಗಳು ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇವುಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಉಕ್ಕಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಈ ಚಿತ್ರಣವು ಕೇವಲ ಅಲಂಕಾರಿಕವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಇಂದ್ರಿಯ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.

ಶಿವನಿಂದ ದಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ ಅವನು ಪಡೆದ 'ಅನಂಗ' (ಶರೀರವಿಲ್ಲದವನು) ಎಂಬ ಹೆಸರು ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ವಿರೋಧಾಭಾಸವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ.³ ಲೌಕಿಕ, ಶಾರೀರಿಕ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುವವನೇ ಶರೀರರಹಿತನಾಗಿರುವುದು, ಕಾಮವು ಬಾಹ್ಯ ದೇವತೆಯಿಂದ ಆಂತರಿಕ, ಮಾನಸಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುವ ತಾತ್ವಿಕ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತದೆ.

1.2. ಕಥನ ಚಕ್ರಗಳು: ಶಿವನಿಂದ ದಹನ ಮತ್ತು ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನನಾಗಿ ಪುನರ್ಜನ್ಮ

ಕಾಮನ ಕುರಿತಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥಾನಕವೆಂದರೆ, ಶಿವನನ್ನು ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ವಿಚಲಿತಗೊಳಿಸಿ ಪಾರ್ವತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅನುರಕ್ತನಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಅವನು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದು.³ ಈ ಕಥೆಯು ತಪಸ್ಸು (ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಿಸ್ತು) ಮತ್ತು ಕಾಮ (ಲೌಕಿಕ ಬಯಕೆ) ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ತಪೋಭಂಗದಿಂದ ಕುಪಿತನಾದ ಶಿವನು ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆದು ಕಾಮನನ್ನು ಭಸ್ಮ ಮಾಡುವುದು, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಯು ಲೌಕಿಕ ವಾಸನೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಜಯಿಸಬಲ್ಲದು ಎಂಬುದರ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ.⁴

ಆದರೆ, ಕಾಮನ ಪತ್ನಿ ರತಿ (ಲೈಂಗಿಕ ಬಯಕೆಯ ಮೂರ್ತರೂಪ) ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಶಿವನು ಕಾಮನನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಶರೀರರಹಿತ, ಅದೃಶ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ.⁴ ಇದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಮನ ಪ್ರಭಾವವು ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶಕ್ತಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ, ಅವನು ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿಯರ ಮಗನಾದ ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನನಾಗಿ ಪುನರ್ಜನ್ಮ ಪಡೆಯುವ ಕಥೆಯು ³, ಬಯಕೆಯ ತತ್ವವು ಕೇವಲ ನಾಶವಾಗಬೇಕಾದ ಅಡ್ಡಿಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅದು ವಿಷ್ಣುವಿನ ದೈವಿಕ ಲೀಲೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗ ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ತಾರಕಾಸುರನಂತಹ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಬಲ್ಲ ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಜನನಕ್ಕೆ ಶಿವ-ಪಾರ್ವತಿಯರ ಮಿಲನ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಆ ಮಿಲನಕ್ಕೆ ಕಾಮನ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಕಾಮವು ಕೇವಲ ಬಂಧನಕಾರಕವಲ್ಲ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಶ್ವಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೂ ಅಗತ್ಯವಾದ ಶಕ್ತಿ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ.³

1.3. ಕಾಮದ ತತ್ವ: ವೈದಿಕ ಸೃಷ್ಟಿವಾದದಿಂದ ಪುರುಷಾರ್ಥದವರೆಗೆ

ಕಾಮದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಋಗ್ವೇದದಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನವಾದುದು. ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ನಾಸದೀಯ ಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ (ಋಗ್ವೇದ 10.129), ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ಶೂನ್ಯವಾಗಿದ್ದಾಗ, ಮೊದಲು 'ಮನಸೋ ರೇತಃ' (ಮನಸ್ಸಿನ ಬೀಜ) ಆಗಿ 'ಕಾಮ'ವೇ ಉದ್ಭವಿಸಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.³ ಇದು ಕಾಮವನ್ನು ಕೇವಲ ದೈಹಿಕ ಬಯಕೆಯಾಗಿ ನೋಡದೆ, ಸೃಷ್ಟಿಯ ಹಿಂದಿನ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ.

ನಂತರದ ಭಾರತೀಯ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಮವು ಧರ್ಮ (ಕರ್ತವ್ಯ), ಅರ್ಥ (ಸಂಪತ್ತು) ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷ (ವಿಮೋಚನೆ) ಗಳೊಂದಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.⁸ ಈ ಚೌಕಟ್ಟು, ಧರ್ಮದ ಮಿತಿಯೊಳಗೆ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಸುಖವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುದು ಮಾನವ ಜೀವನದ ಒಂದು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ಮತ್ತು ಅವಶ್ಯಕ ಭಾಗವೆಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ವಾತ್ಸಾಯನನ ಕಾಮಸೂತ್ರದಂತಹ ಗ್ರಂಥಗಳು ಕಾಮವನ್ನು ಕೇವಲ ಲೈಂಗಿಕ ಬಯಕೆಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸದೆ, ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮದೊಂದಿಗೆ ಸಾಮರಸ್ಯದಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಯಾವುದೇ ಆಹ್ಲಾದಕರ ಅನುಭವವೆಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತವೆ. ಇದು ಕಲೆ, ಸಂಗೀತ, ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸೌಂದರ್ಯದ ಆಸ್ವಾದನೆಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.⁶

ಈ ತಾತ್ವಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಒಂದು ಆಳವಾದ ಸತ್ಯವನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ: ಕಾಮವು ಬಂಧನ ಮತ್ತು ವಿಮೋಚನೆ ಎರಡಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಗಬಲ್ಲ ದ್ವಿಮುಖ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಕಾಮನನ್ನು ವಿರೋಧಾಭಾಸದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂದೆಡೆ, ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಭಂಗ ತಂದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಶಿವನಿಂದ ದಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ ⁴, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ವಿಶ್ವದ ಸುಸ್ಥಿತಿಗಾಗಿ ಅವನ ಅಸ್ತಿತ್ವವೇ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.³ ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ, ಕಾಮವು ಒಂದು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ಜೀವನೋದ್ದೇಶವಾದರೂ ⁸, ಅದು ಅಂತಿಮ ಗುರಿಯಾದ ಮೋಕ್ಷಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಬಹುದು.⁸ ಇದು ವಿರೋಧಾಭಾಸವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸತ್ಯ. ಕಾಮವು ಎಲ್ಲಾ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಹಿಂದಿರುವ ಮೂಲಭೂತ ಬಯಕೆಯ ಶಕ್ತಿ. ಅದನ್ನು ಇಂದ್ರಿಯ ವಸ್ತುಗಳತ್ತ ಹರಿಸಿದಾಗ, ಅದು ಸಂಸಾರ ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಭಕ್ತಿ ಕವಿಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಂತೆ, ಅದೇ ತೀವ್ರವಾದ ಹಂಬಲದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು (ವಿರಹ) ದೈವಿಕತೆಯೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸಿದಾಗ, ಅದು ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲವಾದ ಸಾಧನವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಕಾಮವು ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯದೂ ಅಲ್ಲ, ಕೆಟ್ಟದ್ದೂ ಅಲ್ಲ; ಅದು ಒಂದು ತಟಸ್ಥ, ಆದಿಮ ಶಕ್ತಿ. ಅದರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯವು ಅದು ಯಾವ ವಸ್ತುವಿನ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ಅನುಭಾವ ಸಾಧನೆಯ ತಿರುಳು ಇದೇ ಆಗಿದೆ: ಅವಳು ಬಯಕೆಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅದನ್ನು ಲೌಕಿಕತೆಯಿಂದ ಅಲೌಕಿಕತೆಯೆಡೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿರುಗಿಸುತ್ತಾಳೆ.

2. ಚಂದ್ರ: ಮನಸ್ಸಿನ ದೈವಿಕ ಮೂರ್ತರೂಪ

2.1. ಪೌರಾಣಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ: ಜನನ, ನಕ್ಷತ್ರ-ಪತ್ನಿಯರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷನ ಶಾಪ

ಚಂದ್ರನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ದೇವತೆ. ಅವನ ಜನ್ಮವು ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನದಿಂದ ¹⁰ ಅಥವಾ ಅತ್ರಿ ಮಹರ್ಷಿಯ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ/ಕಣ್ಣೀರಿನಿಂದ ¹² ಆಯಿತೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನ ಮೂಲವೇ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ತಳಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಅವನ ಕುರಿತಾದ ಕೇಂದ್ರ ಕಥಾನಕವೆಂದರೆ, ಪ್ರಜಾಪತಿ ದಕ್ಷನ 27 ಪುತ್ರಿಯರನ್ನು (27 ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಮೂರ್ತರೂಪ) ವಿವಾಹವಾಗಿ, ಅವರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ರೋಹಿಣಿಯೆಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೀತಿ ತೋರುವುದು.¹⁰ ಇದರಿಂದ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡ ಇತರ 26 ಪತ್ನಿಯರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಗೆ ದೂರು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕುಪಿತನಾದ ದಕ್ಷನು, ಚಂದ್ರನ ತೇಜಸ್ಸು ದಿನೇ ದಿನೇ ಕ್ಷೀಣಿಸಲಿ ಎಂದು ಶಾಪ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಚಂದ್ರನ ಈ ಕಥೆಯು ಅವನ ಪ್ರಮುಖ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ: ಚಂಚಲತೆ, ಆವರ್ತನೆ (cyclicality), ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪಕ್ಷಪಾತ. ಈ ಶಾಪವೇ ಚಂದ್ರನ ವೃದ್ಧಿ-ಕ್ಷಯಗಳಿಗೆ (ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷ) ಪೌರಾಣಿಕ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.¹⁰

2.2. ಶಿವನಿಂದ ಪಾವಿತ್ರ್ಯೀಕರಣ

ದಕ್ಷನ ಶಾಪದಿಂದ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಚಂದ್ರನು, ಪ್ರಭಾಸ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ (ಇಂದಿನ ಸೋಮನಾಥ) ತೆರಳಿ ಶಿವನನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ.¹⁰ ಅವನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿದ ಶಿವನು, ಶಾಪವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೂ, ಅದನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ: ಚಂದ್ರನು ಒಂದು ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.¹⁰

ಇಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಘಟನೆಯೆಂದರೆ, ಶಿವನು ಆ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದ ಚಂದ್ರನ ಕಲೆಯೊಂದನ್ನು ತನ್ನ ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಆಭರಣವಾಗಿ ಧರಿಸುವುದು. ಇದರಿಂದ ಶಿವನಿಗೆ 'ಚಂದ್ರಶೇಖರ' (ಚಂದ್ರನನ್ನು ಶಿರದಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿದವನು) ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬರುತ್ತದೆ.¹⁰ ಈ ಕ್ರಿಯೆಯು ಆಳವಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಪರಮ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಾದ ಶಿವನು, ಚಂಚಲವಾದ ಮನಸ್ಸಾದ ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕ್ಷೀಣಿಸಿದ, ಶಾಪಗ್ರಸ್ತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೂ ಮನಸ್ಸು ಪರಮಾತ್ಮನಿಂದ ಪಾವಿತ್ರ್ಯಗೊಂಡು, ಅವನ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.

2.3. ಚಂದ್ರನ ತತ್ವ: ಜ್ಯೋತಿಷದಲ್ಲಿ 'ಮನಃ ಕಾರಕ' ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವರೂಪ

ವೈದಿಕ ಜ್ಯೋತಿಷದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನಿಗೆ 'ಮನಃ ಕಾರಕ' ಎಂಬ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನವಿದೆ, ಅಂದರೆ ಅವನು ಮನಸ್ಸಿನ ಅಧಿಪತಿ.¹⁶ ಇಲ್ಲಿ 'ಮನಸ್ಸು' ಎಂದರೆ ತರ್ಕಬದ್ಧ ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಭಾವನಾತ್ಮಕ, ಗ್ರಹಣಶೀಲ, ಮತ್ತು ಸುಪ್ತ ಮನಸ್ಸು. ಜಾತಕದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನ ಸ್ಥಾನವು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಭಾವನೆಗಳು, ಮನಸ್ಥಿತಿ, ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞೆ, ಸ್ಮರಣೆ ಮತ್ತು ತಾಯಿಯೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ.¹⁶

ಚಂದ್ರನ ವೃದ್ಧಿ-ಕ್ಷಯಗಳು ಮಾನವನ ಭಾವನೆಗಳ ಏರಿಳಿತಗಳ ಮೇಲೆ ನೇರ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತವೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಜ್ಯೋತಿಷದಲ್ಲಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಪೀಡಿತ ಚಂದ್ರನು ಆತಂಕ, ಮನೋಚಾಂಚಲ್ಯ ಮತ್ತು ಅಶಾಂತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಆಕಾಶಕಾಯ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಮನೋಸ್ಥಿತಿಯ ನಡುವಿನ ನೇರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ.¹⁸

2.4. ಯೌಗಿಕ ಆಯಾಮ: ಚಂದ್ರ, ಇಡಾ ನಾಡಿ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀ ತತ್ವ

ಯೋಗ ದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನ ಶಕ್ತಿಯು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ 'ಇಡಾ ನಾಡಿ'ಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ.²⁰ ಇಡಾ ನಾಡಿಯು ದೇಹದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದು, ಸ್ತ್ರೀ ತತ್ವ, ಶೀತಲ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣಶೀಲ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. 'ಚಂದ್ರ ಭೇದನ' ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದಂತಹ (ಎಡ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಯಿಂದ ಉಸಿರಾಡುವುದು) ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ನರವ್ಯೂಹವನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಿ, ಅಂತರ್ಮುಖಿಯಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.²⁰ ಇದು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಆಂತರಿಕ, ಪ್ರತಿಫಲನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಪಂಚದ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಸೂರ್ಯನ ಬಾಹ್ಯ, ಸಕ್ರಿಯ ಶಕ್ತಿಯಾದ 'ಪಿಂಗಳ ನಾಡಿ'ಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಚಂದ್ರನು ಕೇವಲ 'ಮನಸ್ಸು' ಎಂಬ ಅಮೂರ್ತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲ. ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಅವನನ್ನು ಪಕ್ಷಪಾತ (ರೋಹಿಣಿಯ ಪ್ರೀತಿ), ಸಂಕಟ (ಶಾಪ) ಮತ್ತು ಚಂಚಲತೆ (ವೃದ್ಧಿ-ಕ್ಷಯ) ಯಿಂದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತವೆ.¹⁰ ಜ್ಯೋತಿಷದಲ್ಲಿ ಅವನು ಭಾವನೆ, ಮನಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಮರಣೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಾನೆ.¹⁶ ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅವನು ಗ್ರಹಣಶೀಲ, ಅಂತರ್ಮುಖಿ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ.²⁰ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಿದಾಗ, ಚಂದ್ರನು ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠ, ಅನುಭವ ಪ್ರಪಂಚದ (phenomenal consciousness) ಸಂಪೂರ್ಣ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಜೀವನದ ನಾಟಕ—ಬಯಕೆ, ನೋವು, ಸಂತೋಷ, ಸ್ಮರಣೆ—ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಳ್ಳುವ ಪರದೆಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಅನುಭವಿಸುವ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ಎಲ್ಲಾ ಅಂತರ್ಗತ ಅಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಪಾತಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಸಂಬೋಧಿಸಿದಾಗ, ಅವಳು ತನ್ನ ಸಂಕಟದ ಆಸನವಾದ ಸ್ವಂತ ಮನಸ್ಸನ್ನೇ ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಶಿವನು ಚಂದ್ರನ ಕಲೆಯನ್ನು ಧರಿಸುವುದು ಅಕ್ಕನು ಅರಸುವ ಅಂತಿಮ ಯೌಗಿಕ ಗುರಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ: ತನ್ನದೇ ಆದ ಚಂಚಲ, ಪೀಡಿತ ಮನಸ್ಸು, ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಅಚಲವಾದ ದೈವಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟು ಸ್ಥಿರವಾಗುವುದು.

ಗುಣಲಕ್ಷಣ	ಕಾಮ (ಬಯಕೆಯ ತತ್ವ)	ಚಂದ್ರ (ಮನಸ್ಸಿನ ತತ್ವ)
ಮೂಲ	ಬ್ರಹ್ಮನ ಮನಸ್ಸು, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅಂಶ 2	ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನ, ಅತ್ರಿ ಮಹರ್ಷಿಯ ಮನಸ್ಸು 10
ಸ್ವರೂಪ	ಸಕ್ರಿಯ, ಪ್ರಚೋದಕ, ಬಾಹ್ಯಮುಖಿ	ಗ್ರಹಣಶೀಲ, ಪ್ರತಿಫಲನಾತ್ಮಕ, ಅಂತರ್ಮುಖಿ
ಪೌರಾಣಿಕ ಪಾತ್ರ	ಶಿವನ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಭಂಗಗೊಳಿಸುವವನು, ಪ್ರೇಮ ಪ್ರಚೋದಕ	ದಕ್ಷನಿಂದ ಶಾಪಗ್ರಸ್ತ, ವೃದ್ಧಿ-ಕ್ಷಯ ಹೊಂದುವವನು
ಸಾಂಕೇತಿಕ ಆಯುಧ/ಗುಣ	ಹೂವಿನ ಬಾಣಗಳು, ಕಬ್ಬಿನ ಬಿಲ್ಲು (ಇಂದ್ರಿಯ ಆಕರ್ಷಣೆ)	ಕಲೆಗಳು, ಬೆಳದಿಂಗಳು (ಭಾವನೆಗಳ ಏರಿಳಿತ)
ಶಿವನೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧ	ಶಿವನಿಂದ ದಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟು 'ಅನಂಗ'ನಾದವನು	ಶಿವನಿಂದ ಶಿರದಲ್ಲಿ ಧರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು 'ಚಂದ್ರಶೇಖರ'ನ ಭಾಗವಾದವನು
ತಾತ್ವಿಕ ಪಾತ್ರ	ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಸೃಷ್ಟಿಯ ಮೂಲ ಪ್ರೇರಣೆ	ಜ್ಯೋತಿಷದಲ್ಲಿ 'ಮನಃ ಕಾರಕ', ಇಡಾ ನಾಡಿಯ ಅಧಿದೇವತೆ
ಮಾನಸಿಕ ಕ್ರಿಯೆ	ಬಯಕೆ, ಹಂಬಲ, ಆಕರ್ಷಣೆ, ವಾಸನೆ	ಭಾವನೆ, ಮನಸ್ಥಿತಿ, ಸ್ಮರಣೆ, ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞೆ

---

ಭಾಗ II: ಅನುಭಾವ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ: ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ರೂಪಾಂತರ

12ನೇ ಶತಮಾನದ ವಚನ ಚಳುವಳಿಯು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ, ಈ ಪೌರಾಣಿಕ αρχέτυπα (archetypes) ಗಳನ್ನು ಆಂತರಿಕಗೊಳಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಘರ್ಷದ ಶಕ್ತಿಯುತ ರೂಪಕಗಳಾಗಿ ಹೇಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಭಾಗವು ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುತ್ತದೆ.

3. ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ಅನುಭಾವದ ಮೂಸೆ

3.1. ಲೌಕಿಕ ಕಾಮದ ನಿರಾಕರಣೆ: ಲೌಕಿಕ ಪತಿಯೊಂದಿಗಿನ ಮುಖಾಮುಖಿ

ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ, ಲೌಕಿಕ ರಾಜ ಕೌಶಿಕನು ಕೇವಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಲೌಕಿಕ, ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಕಾಮದ ಜೀವಂತ ಮೂರ್ತರೂಪ.²² ಅವನ ಬಯಕೆಯು ಅಕ್ಕನ ದೈಹಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದ ಮೇಲಿತ್ತು; ಅದು ಅವಳನ್ನು ಒಡೆತನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಬಯಸುವ ಕಾಮವಾಗಿತ್ತು.

ಈ ಲೌಕಿಕ ಕಾಮದ ವಿರುದ್ಧ ಅಕ್ಕನ ಪ್ರತಿರೋಧವು ಅವಳ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ, ಕೇಶರಾಶಿಯನ್ನೇ ಹೊದಿಕೆಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರನಡೆಯುವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ.²⁶ ಇದು ಕೇವಲ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಚಿಕೆಯನ್ನು ಮೀರಿದ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ತನ್ನ ದೇಹವು ಲೌಕಿಕ ಬಯಕೆಯ ವಸ್ತುವಲ್ಲ, ಅದು ದೈವಿಕ ಮಿಲನಕ್ಕಾಗಿ ಮುಡಿಪಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಘೋಷಣೆಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಮೂಲಕ ಅವಳು ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಲೌಕಿಕ ಕಾಮದ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅನುಸಂಧಾನದ ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತಾಳೆ.

3.2. ಬಯಕೆಯ ಉನ್ನತೀಕರಣ: 'ಶರಣಸತಿ-ಲಿಂಗಪತಿ' ಭಾವ ಮತ್ತು ದೈವಿಕ ಪ್ರಿಯತಮ

ಅಕ್ಕನ ವಚನಗಳ ಕೇಂದ್ರ ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ನಿಲುವು 'ಶರಣಸತಿ-ಲಿಂಗಪತಿ' ಭಾವದಲ್ಲಿದೆ.²⁷ ಇದು ಕೇವಲ ಒಂದು ರೂಪಕವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಕಾಮದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉನ್ನತೀಕರಣ (sublimation). ಮಾನವ ಪ್ರೇಮದ ತೀವ್ರವಾದ, ಶೃಂಗಾರಮಯ ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನ ಇಷ್ಟದೈವವಾದ 'ಚೆನ್ನಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ'ನತ್ತ ತಿರುಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.²² "ಸತ್ತು, ಕೆಟ್ಟು, ಮಣ್ಣುಮುಕ್ಕುವ ಗಂಡರ" ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ, ಅವಳು ಅಮರನಾದ, ನಿರಾಕಾರನಾದ ಪ್ರಿಯತಮನನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ.

ಅವಳ ವಚನಗಳು ಪ್ರೇಮ, ಹಂಬಲ, ವಿರಹ ಮತ್ತು ಮಿಲನದ ಭಾಷೆಯಿಂದ ತುಂಬಿವೆ, ಆದರೆ ಈ ಉತ್ಕಟ ಭಾವನೆಯ ವಸ್ತು ಒಬ್ಬ ಲೌಕಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ನಿರಾಕಾರ ದೈವ. ಈ ಉನ್ನತೀಕರಣದ ಕ್ರಿಯೆಯು ಕಾಮವನ್ನು ಒಂದು ಲೌಕಿಕ ಪ್ರಚೋದನೆಯ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಐಕ್ಯತೆಯ ವಾಹನವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ.

3.3. "ಒಮ್ಮೆ ಕಾಮನ ಕಾಲ ಹಿಡಿವೆ": ವಿರಹದ ವೇದನೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ

ಅಕ್ಕನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಘರ್ಷದ ತಿರುಳನ್ನು ಈ ಪ್ರಮುಖ ವಚನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು:

"ಒಮ್ಮೆ ಕಾಮನ ಕಾಲ ಹಿಡಿವೆ,
ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಚಂದ್ರಮಂಗೆ ಸೆರಗೊಡ್ಡಿ ಬೇಡುವೆ.
ಸುಡಲೀ ವಿರಹವ, ನಾನಾರಿಗೆ ಧೃತಿಗೆಡುವೆ?
ಚೆನ್ನಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಕಾರಣ, ಎಲ್ಲರಿಗೆ ಹಂಗುಗಿತ್ತಿಯಾದೆನವ್ವಾ." 35

ಈ ವಚನವು 'ವಿರಹ'ದ (ದೈವಿಕ ಪ್ರಿಯತಮನಿಂದ ಅಗಲಿಕೆಯ ನೋವು) ತೀವ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಶಕ್ತಿಗಳಂತೆ ಕಾಣುವ ಆಳವಾದ ಮಾನಸಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಾಮನು ಕಬ್ಬಿನ ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿದ ದೇವತೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅವಳ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಅಸಹನೀಯ ಬಯಕೆಯ ಬೆಂಕಿ. ಚಂದ್ರನು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಯವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅವಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಏಳುತ್ತಿರುವ ದುಃಖದ ಅಲೆ. ಅವಳು ತನ್ನೊಳಗಿನ ಈ ಎರಡು ಶಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಾ, "ಈ ವಿರಹವು ಸುಡಲಿ! ನನ್ನ ಧೈರ್ಯ ಕುಗ್ಗುತ್ತಿದೆ, ಯಾರನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಲಿ?" ಎಂದು ಪರಿತಪಿಸುತ್ತಾಳೆ.

ಈ ವಚನವು ಪುರಾಣಗಳ ಆಂತರಿಕೀಕರಣಕ್ಕೆ (internalization) ಶ್ರೇಷ್ಠ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರು ಪೌರಾಣಿಕ ಪಾತ್ರಗಳಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ, ಅಕ್ಕನ ಅನುಭವ ಪ್ರಪಂಚದೊಳಗೆ ಮಾನಸಿಕ ವಾಸ್ತವಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಯುದ್ಧವು ಈ ಆಂತರಿಕ ರಂಗಭೂಮಿಯಲ್ಲೇ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. "ಚೆನ್ನಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನೆನ್ನನೊಲ್ಲದ ಕಾರಣ" ತಾನು ಕಾಮ, ಚಂದ್ರ ಸೇರಿದಂತೆ "ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಹಂಗುಗಿತ್ತಿ" (ಋಣಿ) ಆಗಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ, ತನ್ನ ಈ ಮಾನಸಿಕ ಯಾತನೆಗೆ ಮೂಲ ಕಾರಣ ದೈವದೊಂದಿಗಿನ ಅಗಲಿಕೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾಳೆ.

3.4. ಮನಸ್ಸೇ ರಣರಂಗ: ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ನಿಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಅಹಂಕಾರದ ವಿನಾಶ

ಇತರ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ, ಅಕ್ಕನು ಮನಸ್ಸನ್ನು (ಚಂದ್ರನಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ) ಅಂತಿಮ ರಣರಂಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾಳೆ. "ಲೋಕದ ಚೇಷ್ಟೆಗೆ ರವಿ ಬೀಜವಾದಂತೆ, ಕರಣಂಗಳ ಚೇಷ್ಟೆಗೆ ಮನಸ್ಸು ಬೀಜ" ²² ಎಂಬ ಅವಳ ಮಾತು, ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಮೂಲ ಮನಸ್ಸೇ ಆಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಅವಳ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಯು ಈ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಮತ್ತು ಅದು ಪ್ರಚೋದಿಸುವ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. ಚಂದ್ರನ ವೃದ್ಧಿ-ಕ್ಷಯಗಳಂತೆ ಚಂಚಲವಾಗಿರುವ ಮನಸ್ಸಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಿ, ಚಂದ್ರನನ್ನು ತನ್ನ ಶಿರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಧರಿಸಿರುವ ಶಿವನಂತಹ ಅಚಲವಾದ ಪರಮಪ್ರಜ್ಞೆಯೊಂದಿಗೆ 'ಐಕ್ಯ'ವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದೇ ಅವಳ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ.

4. ಭಾಷಿಕ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಸ್ತರಗಳು

4.1. ಬೆಳಕಿನ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ: 'ಚಂದ್ರ' ಪದದ ಅಚ್ಚಗನ್ನಡ ಮೂಲ

ಬಳಕೆದಾರರ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾ, 'ಚಂದ್ರ' ಪದಕ್ಕೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾದ ಅಚ್ಚಗನ್ನಡ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗಿದೆ:

ಚೆನ್ + ಕದಿರ > ಚೆಂಗದಿರ > ಚೆಂದಿರ > ಚಂದ್ರ

• ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ: 'ಚೆನ್' ಎಂದರೆ 'ಸುಂದರ', 'ಒಳ್ಳೆಯ' ಅಥವಾ 'ಕೆಂಪು'. 'ಕದಿರು' ಎಂದರೆ 'ಕಿರಣ', 'ಪ್ರಕಾಶ' ಅಥವಾ 'ಹೊಳೆಯುವುದು'.³⁷ ಆದ್ದರಿಂದ, 'ಚೆಂದಿರ' ಎಂದರೆ "ಸುಂದರವಾದ ಕಿರಣವುಳ್ಳವನು" ಅಥವಾ "ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದವನು". 'ತಂಗದಿರ' (ತಂಪಾದ ಕಿರಣ), 'ಚೆಂಗದಿರ' (ಕೆಂಪಾದ/ಸುಂದರ ಕಿರಣ) ದಂತಹ ಪದಗಳು ಅಚ್ಚಗನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ.

ಈ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಶಾಸ್ತ್ರವು ಕೇವಲ ಭಾಷಿಕ ಕುತೂಹಲವಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ತಾತ್ವಿಕ ನಿಲುವು. 'ಚಂದ್ರ' ಪದದ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯು ಸಂಸ್ಕೃತದ 'ಶ್ಚಂದ್' (ಹೊಳೆಯು) ಧಾತುವಿನಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಆದರೆ, ಒಂದು ದ್ರಾವಿಡ ಮೂಲವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ, ವಚನಕಾರರು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಕಾಶಕಾಯ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ, ದೇಶೀಯ ಭಾಷೆಯ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಭಾಷಿಕ ನಡೆಯು ಶರಣರ ವಿಶಾಲವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವಾಗಿದೆ: ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ, ಮಾತೃಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನೇರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡುವುದು. ಇಲ್ಲಿ ಭಾಷೆಯೇ ಒಂದು ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಾಧನವಾಗುತ್ತದೆ.

4.2. ಅನುಭವದ ಭಾಷೆ: ರೂಪಕ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆ

ವಚನಕಾರರು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಕ್ಕ, ಆಳವಾದ ಅನುಭಾವದ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದ ಶಕ್ತಿಯುತ ರೂಪಕಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರು.³⁸ "ಬೆಟ್ಟದಾ ಮೇಲೊಂದು ಮನೆಯ ಮಾಡಿ, ಮೃಗಗಳಿಗೆ ಅಂಜಿದೊಡೆಂತಯ್ಯಾ?" ²² ದಂತಹ ವಚನಗಳು, ಅಮೂರ್ತ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿಸಬಹುದಾದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಅಳವಡಿಸಿದರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಅವಳ ವಿರಹದ ವಚನದಲ್ಲಿ ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು ಈ ತಂತ್ರದ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯಾಗಿದೆ.

4.3. ಪಠ್ಯ ಪರಂಪರೆಗಳ ಟಿಪ್ಪಣಿ: ಅನುಭಾವದ ವಚನಗಳು ಮತ್ತು ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ 'ಸಿದ್ಧಾಂತ ಶಿಖಾಮಣಿ'

ವಚನಗಳನ್ನು ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ವೀರಶೈವ ಗ್ರಂಥವಾದ 'ಸಿದ್ಧಾಂತ ಶಿಖಾಮಣಿ'ಯೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸುವುದು ವಚನ ಚಳುವಳಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.⁴² 'ಸಿದ್ಧಾಂತ ಶಿಖಾಮಣಿ'ಯು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಉನ್ನತಿಯ 101 ಹಂತಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ವಿವರಿಸುವ ಒಂದು ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ.⁴² ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ವಚನಗಳು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ, ಸ್ವಯಂಸ್ಫೂರ್ತ, ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಅವು ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೇರ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ('ಅನುಭಾವ') ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತವೆ.⁴⁷ ಅಕ್ಕನ ತೀವ್ರ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವಿರಹದ ವಚನಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾದ ಶ್ಲೋಕಗಳು 'ಸಿದ್ಧಾಂತ ಶಿಖಾಮಣಿ'ಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ⁴⁹ ಕೇವಲ ಒಂದು ಅಂತರವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ವೀರಶೈವ ಪರಂಪರೆಯೊಳಗೆ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರವಾಹಗಳಿದ್ದವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ: ಒಂದು ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ಮತ್ತೊಂದು ಅನುಭಾವಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಅನುಭವ ಕೇಂದ್ರಿತ. ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು, ವಚನ ಚಳುವಳಿಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಶೈವ ಚಿಂತನೆಯ ಮುಂದುವರಿಕೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭಾವದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥಗಳ ಅಧಿಕಾರದ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಒಂದು ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಮರುಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

---

ಭಾಗ III: ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅನುರಣನಗಳು ಮತ್ತು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು

ಈ ಭಾಗವು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ, ಕಾಮ, ಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯವರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ತುಲನಾತ್ಮಕ ಧರ್ಮದಂತಹ ವಿಶಾಲ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ.

5. ಹಂಬಲದ ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ: ರಸ ಸಿದ್ಧಾಂತ

5.1. ಶೃಂಗಾರ ರಸದಿಂದ ಭಕ್ತಿ ರಸದವರೆಗೆ

ಭಾರತೀಯ ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ 'ರಸ' ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಕ್ಕನ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಬಹುದು.⁵⁰ ಅವಳ ವಚನಗಳು 'ಶೃಂಗಾರ ರಸ'ವು (ಕಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರೇಮದ ಭಾವ) 'ಭಕ್ತಿ ರಸ'ವಾಗಿ (ಭಕ್ತಿಯ ಭಾವ) ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಪ್ರೇಮದ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವ್ಯಾಕರಣ—ಹಂಬಲ, ಅಸೂಯೆ, ಮಿಲನ, ವಿರಹ—ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ, ಆದರೆ ಅದರ ವಸ್ತುವು ಲೌಕಿಕ ಪ್ರಿಯತಮನಿಂದ ದೈವಿಕತೆಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಸೌಂದರ್ಯಾತ್ಮಕ ರಸಾಯನವು ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಮಾನವ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

5.2. ಅನುಭಾವದ ವಿದ್ಯಮಾನಶಾಸ್ತ್ರ (Phenomenology): ದರ್ಶನ, ಭಾವ ಮತ್ತು ವಿರಹ

ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಭವದ ವಿದ್ಯಮಾನಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಅಕ್ಕನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿನ ವಿವಿಧ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಬಹುದು. 'ದರ್ಶನ' (ದೈವಿಕ ದೃಶ್ಯ), 'ಭಾವ' (ಭಕ್ತಿಯ ನಿರಂತರ ಸ್ಥಿತಿ), ಮತ್ತು 'ವಿರಹ' (ಅಗಲಿಕೆಯ ತೀವ್ರ ನೋವು) ಇವುಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನ ಕುರಿತಾದ ಅವಳ ವಚನವು 'ವಿರಹ'ದ ಅನುಭವದ ಒಂದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿದ್ಯಮಾನಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ.

6. ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ನೋಟ: ಒಂದು ಲಕಾನಿಯನ್ ಓದು

ಅಕ್ಕನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣವನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಾಕ್ ಲಕಾನ್‌ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮೂಲಕ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಲಕಾನಿಯನ್ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ಲೌಕಿಕ ಬಯಕೆಯು (ಕಾಮ) 'ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕ್ರಮ' (Symbolic Order) ದೊಳಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬಯಕೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ 'ಇತರರ ಬಯಕೆ' (desire of the Other) ಆಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಂದರೆ ಸಮಾಜವು ಏನನ್ನು ಬಯಸಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆಯೋ ಅದನ್ನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಬಯಕೆಯು ಒಂದು ಮೂಲಭೂತ 'ಕೊರತೆ'ಯಿಂದ (manque) ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ.

ಅಕ್ಕನು ಕೌಶಿಕನನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದು ಈ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಆದೇಶದ ನಿರಾಕರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ನೀಗಿಸಲು ಸಮಾಜವು ಒದಗಿಸಿದ ವಸ್ತುವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ 'ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ದಾಟುತ್ತಾಳೆ' (traverses the fantasy). ಚೆನ್ನಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಿಯತಮನೆಂದು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಅವಳು ತನ್ನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕ್ರಮವನ್ನು ಮೀರಿ, 'ವಾಸ್ತವ'ದ (the Real) ಕಡೆಗೆ ಗುರಿಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳು 'ಇತರರ ಆನಂದ'ವನ್ನು (Other jouissance) ಅರಸುತ್ತಾಳೆ—ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜಗತ್ತು ಒದಗಿಸಲಾಗದ ಅಥವಾ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಒಂದು ಅತೀಂದ್ರಿಯ, ಮೀರಿದ ಆನಂದ. ಅವಳ ನಗ್ನತೆಯು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಕೇತಗಳು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕ್ರಮದಿಂದ ಅವಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೊರಬಂದಿರುವುದರ ಅಂತಿಮ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಅಕ್ಕನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಾಗಿ ನೋಡದೆ, ಬಯಕೆ, ನಿಯಮ ಮತ್ತು ಸಾರ್ಥಕ್ಯದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸಿನ ಆಳವಾದ ಪುನರ್ರಚನೆಯಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯುತ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ 'ಮನಸ್', ಈ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಬಯಕೆಯ ನಾಟಕವು അരങ്ങേರುವ ರಂಗಸ್ಥಳವೇ ಆಗಿದೆ.

7. ಪರಂಪರೆಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಗಳು: ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅನುಭಾವ

7.1. ಅವಿಲಾದ ಸಂತ ತೆರೇಸಾ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯವರ 'ವಧು ಅನುಭಾವ'

ಅಕ್ಕನ 'ಶರಣಸತಿ-ಲಿಂಗಪತಿ' ಭಾವವನ್ನು, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಂತೆಯಾದ ಅವಿಲಾದ ಸಂತ ತೆರೇಸಾಳ 'ವಧು ಅನುಭಾವ'ದೊಂದಿಗೆ (bridal mysticism) ಹೋಲಿಸಬಹುದು. ತೆರೇಸಾ ಕೂಡ ಕ್ರಿಸ್ತನೊಂದಿಗಿನ ತನ್ನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಶೃಂಗಾರಮಯ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ವಿವಾಹದ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದಳು.⁵³ ಇದು ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಪ್ರೇಮದ ತೀವ್ರತೆಯು ದೈವಿಕ ಮಿಲನದ ಅವರ್ಣನೀಯ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ರೂಪಕವಾಗುವ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

7.2. ಸೂಫಿ ಪಂಥದ 'ಇಷ್ಕ್' ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ 'ವಿರಹ'

ಅಕ್ಕನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿನ 'ವಿರಹ'ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸೂಫಿ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿನ ಹಂಬಲ ಮತ್ತು ಅಗಲಿಕೆಯ ವಿಷಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದು. ಸೂಫಿ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತನು ದೈವಿಕ ಪ್ರಿಯತಮನಿಗಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸುವ ಪ್ರೇಮಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ ('ಇಷ್ಕ್').⁵⁶ ಈ ಹೋಲಿಕೆಯು ವಿವಿಧ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಗಳ ಭಕ್ತಿ ಅನುಭಾವದಲ್ಲಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಭೂಮಿಕೆಯನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.

7.3. ಅಧೀನರ ದನಿ: ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ - ಒಬ್ಬ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ

ಅಕ್ಕನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಮತ್ತು ಅಧೀನ (subaltern) ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು. ಪಿತೃಪ್ರಧಾನ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು (ವಿವಾಹ, ಸ್ತ್ರೀ ಸಹಜ ನಾಚಿಕೆ) ಮತ್ತು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದ ಅವಳ ಬದುಕು, ಅವಳನ್ನು ಪ್ರಬಲ ಪ್ರತಿರೋಧದ ಸಂಕೇತವನ್ನಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ದೈವಿಕ ಪತಿಯನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಅವಳು ಎಲ್ಲಾ ಲೌಕಿಕ ಪುರುಷರ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ತನ್ನ ಅನುಭವವನ್ನು ತನ್ನದೇ ದನಿಯಲ್ಲಿ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ, ಅವಳು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಪುರುಷ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಇದು ಅವಳನ್ನು ತನ್ನ ಕಾಲದ ಮೌನವಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಮುದಾಯಗಳ ಪರವಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ ಆದ್ಯ 'ಅಧೀನ' ದನಿಯನ್ನಾಗಿಸುತ್ತದೆ.

---

ಭಾಗ IV: ಉಪಸಂಹಾರ

8. ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ತೀರ್ಮಾನಗಳು

8.1. ಪುರಾಣದಿಂದ ಅನುಭಾವದವರೆಗಿನ ಪಯಣದ ಪುನರಾವಲೋಕನ

ಈ ವರದಿಯು ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರು ಬಾಹ್ಯ ಪೌರಾಣಿಕ ದೇವತೆಗಳಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪಯಣವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿ, ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ಅನುಭಾವದ ಮೂಸೆಯಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕ, ಮಾನಸಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳಾಗಿ ಹೇಗೆ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡರು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದೆ. ಅಕ್ಕನು ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾದರಿ ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ತನ್ನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಘರ್ಷದ ಆಂತರಿಕ ಭೂಪಟವನ್ನು ಹೇಗೆ ರಚಿಸಿದಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ವರದಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ಅವಳ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾಮವು ಲೌಕಿಕ ಬಯಕೆಯಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ ದೈವಿಕ ಪ್ರೇಮದ ತೀವ್ರತೆಯಾಯಿತು; ಚಂದ್ರನು ಕೇವಲ ಆಕಾಶಕಾಯವಾಗಿರದೆ, ಭಾವನೆಗಳ ಏರಿಳಿತಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ, ನಿಗ್ರಹಿಸಿ ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸಬೇಕಾದ ಸ್ವಂತ ಮನಸ್ಸೇ ಆಯಿತು.

8.2. ಮಾನವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಶಾಶ್ವತ ರೂಪಕಗಳಾಗಿ ಕಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರ

ಬಯಕೆ (ಕಾಮ) ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸು/ಪ್ರಜ್ಞೆ (ಚಂದ್ರ) ನಡುವಿನ ಈ ಸಂಘರ್ಷವು ಮಾನವ ಜೀವನದ ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ನಾಟಕವಾಗಿದೆ. ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯ ವಚನಗಳು ಈ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಈ ಮೂಲಭೂತ ಮಾನವ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಆಳವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದ ಪಥವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಅನುಭಾವಾತ್ಮಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಅವಳ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯವು, ಬಯಕೆಯ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಅದನ್ನು ದೈವಿಕತೆಯೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಚಂಚಲತೆಯನ್ನು ಪರಮ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಸ್ಥಿರತೆಯಲ್ಲಿ ಲೀನಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೃಷ್ಟಾಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ.